جنگالیا کِلّ، قسط 23 | موت دےرنگ -1

 

 موت دے رنگ۔١

 سونی پت اِنجینیرنگ کالج وِچ  داخلہ لیا۔ اوہناں  دِناں وِچ  دِلی توں لے کے چائنہ دے بارڈر تک اِک وسیع پنجاب ہوندا  سی۔ اٹھویں جماعت تاں سارے پنجابی زبان پڑھدے   سن۔  بھاویں  اوہ جاٹ، پہاڑی اے یا سِکھ  ہون، پنجابی دی پُوری دھاک تے پنجابی نال موہ جیہا  ہوندا  سی۔ ایوں تاں ساڈے کالج وِچ  ہر صوبے توں آ کے مُنڈے پڑھدے سن پر اسی فیصد پنجابی پڑھدے سن تے بولدے پنجابی وی سن۔ ایس  لئی میس وِچ  زیادہ تر پنجابی کھانا ہی پردھان  ہوندا  سی۔ پتلی بِناں تڑکے دے مِرچاں والی دال تے ہر سبزی تقریباً تری والی ہی  ہوندی  سی۔ روٹیاں عجیب و غریب آٹے دِیاں ٹھنڈیاں ہو جان تے غُلیل وانگ جِنیاں مرضی کِھچ لؤ،کِیہ  مجال ٹُٹ جان۔ اوہناں  دِناں وِچ  کالجاں وِچ  سینیر پڑھیاراں دی پُوری دھاک  ہوندی  سی تے اوہناں  ضدو ضِدی دس دس کے کدے باراں  باراں روٹیاں کھا جانیاں۔ کئی وار تاں جونیئر پڑھیاراں نُوں دال سبزی پی کے ہی گُزارا کرنا پیندا۔ کئی ماں دے لاڈلیاں نے تھالی اگے رکھ کے ماں نُوں یاد کردیاں اُ چی اُ چی رون لگ پینا۔ فیر کِسے اکھڑ جاٹ مُنڈے نے اگیوں تھالی چُک کے تے کہنا، "چھورے، توں پہلے جمکے رو لے، کھاناکھا لینا" سارے ہی ڈھیٹھ جیہے ہوئے سن۔ کِسے نُوں  کِسے دی کوئی پرواہ نہیں سی۔ ہر گل وِچ  ہر تھاں تھوڑا بہُت نہیں سگوں کُجھ زیادہ ہی دھکہ چلدا سی۔ سارے ہوسٹل واسطے تِن باتھ روم تے صِرف تِن لیٹرین ہی سن۔ سینیر مُنڈیاں نے آپنے کمرے وِچوں الف ننگے ہی نِکل کے آؤنا تے سِدھا جا کے کِسے نویں مُنڈیاں نوں پرے کرکے آپ نہاؤن لگ جانا۔ حدوں ودھ تاں اودوں  ہوندی  سی جدوں کُجھ سینیر مُنڈیاں نے لیٹرین گئے جونیئر مُنڈیاں دے نال ہی نال والی کھُتی تے بہہ جانا۔ شرماکل مُنڈے وِچوں اُٹھ کے  بھج جاندے۔ کئی سینیر تاں صابن تیل تے وی ہتھ صاف کر لیندے تے جونیئر مُنڈیاں دے نال نہاؤن جا وڑدے تے  اوہناں  دا ہی صابن، تیل تے تولیہ ورت جاندے سن۔ جے کوئی اگوں کُسکے تاں گالھاں کڈھدے تے کئی تاں کُٹ مار وی کردے سن۔

  ایسے  چکر وِچ  کئی وِچارے جونیئر مُنڈیاں نے بِناں نہاتے تے بِناں ناشتہ کیتے اِک ادھ پیریڈ لیٹ کالج پہُنچنا۔ کلاس اِنچارج نے اُپروں ہور قہر ڈھاؤندیاں غیر حاضری ٹھوک دینی۔ تِن دِن دا پریکٹیکل بڑا اؤکھج  ہوندا  سی، خاص کرکےفروزی رنگ ہیٹ ٹریٹمنٹ۔ سارا دِن اگ اُگلدیاں، وڈیاں وڈیاں بھٹھیاں وِچوں لال سُرخ ہویا لوہا کڈھ کے وڈے سارے ہتھوڑے نال کُٹ کُٹ کے اوزار بناؤندے پیندے سن۔ پسینے نال جُتیاں بھر جاندیاں تے فیر شام نوں اِک میل دی واٹ پیدل چل کے ہوسٹل وِچ  مساں پہُنچنا۔ لِبڑے تِبڑے بیٹھے اُڈیکنا کہ کد پانی آوے تے نہایا جاوے۔ پر شام نوں فیر سینیر سٹوڈینٹاں دی اوہی پریشانی آڑے آن کھلوندی۔ جے ہوسٹل سُپرڈینٹ اگے شِکایت لائی جاندی تاں اوس نے کہنا "کوئی گل نئیں، اگلے سال تُسیں وی آپنے جونیئر نال  ایہی کُجھ کروگے۔ ایہہ تاں سدا  توں چلدا آیا ہے، کوئی نویں گل نہیں۔ ہولی ہولی تُسیں وی یوز ٹو ہو جاؤگے۔  جیویں  مِلٹری وِچ  نویں رنگروٹی ویلے جواناں نوں سوئی دے نکے وِچوں لنگھا  دیندے  نیں اوسے طرح جیہڑا پہلا سال  ایتھے  کڈھ گیا، سمجھو اوہ زندگی وِچ  کدی کِتے وی مار نہیں کھا سکدا۔ سارے نخرے وکھرے تے رڑکاں نِکل جاندیاں نیں۔ اِک واری تاں اجیہا بندے دا پُت بنا  دیندے  نے کہ پھِر بندہ کدے کن وِچ  پایا نہ رڑکے۔" شاید ایہناں سبھ کارناں کرکے سال دے شروع وِچ  ہی پنجاہ سٹھ مُنڈے داخلہ لیندے ہی ہولی ہولی کِرنے شروع ہو جاندے تے فائنل سال تک پچی  تیہہ ہی کلاس وِچ  رہ جاندے سن۔

ساڈی پنج چھ مُنڈیاں دی جوٹی سی۔ دوتِن بہُت تکڑے، کوڈی دے پلیئر بڑے ہی نِدھڑک سن۔ پیجر سنگھ بولیئے کلاں دا تے رگھبیر سنگھ جلال آبادی تے ترلوچن سنگھ دھامیاں کلاں دا تِنوں لڑائی مُل لینوں نہیں ڈردے سن۔ چھیتی ہی ساڈی جوٹی دی دھاک بن گئی۔ ساڈے نال سہِجے کیتے اوہ اکھڑ سینیر مُنڈے وی پنگا لینوں ہٹ گئے۔

ہولی ہولی گرمیاں دِیاں چُھٹیاں توں بعد بڑے دِناں دِیاں چُھٹیاں آؤن والیاں ہو گئیاں۔ اینے کالج دے  سمے  وِچ  کُجھ چھٹ گئے، کُجھ رچ گئے تے کُجھ ڈٹ گئے۔ اسیں وی آپنے آپنے گھریں جان دا پروگرام بنا لیا۔ ترلوچن کہندا "آپاں سارے اِک دِن پہلاں، پہلی جنوری نوں سویرے ہی ہوسٹل پہُنچ جاواں گے تاکہ ودھیا ودھیا منجے تے ٹیبل کُرسیاں چھانٹ سکاں گے نالے پُوری طرح ریسٹ وی مِل جائیگی۔ اگلے دِن آرام نال کالج جاواں گے۔" ساریاں نے حامی بھر لئی کہ اسیں سارے 31 دِسمبر 1957 نوں  چلاں گے ۔ ہردوار میل وِچ  چڑھاں گے تے انبالہ کینٹ توں کالکا میل وِچ  بہہ کے  سونی پت پہُنچ جاواں گے۔ اوہناں  دِناں وِچ  دِلی توں انبالہ کینٹ تک وایا سونی پت سِنگل ریل لائن  ہوندی  سی۔ تھاں تھاں تے گڈی نے رُکنا تے دُوجی گڈی نوں کراس کرواؤنا۔ کافی بورِنگ جیہا سفر  ہوندا  سی۔ پر اِکٹھی مُنڈیر وِچ  کُجھ پتہ ہی نہیں چلدا سی۔ رگھبیر تے میجر لُدھیانے اُتر کے موگھے ول چلے گئے تے میں تے ترلوچن جالندھر کینٹ اِکٹھے اُترے۔ ترلوچن اگے دھامیاں کلاں نوں چلا گیا تے میں جالندھر کینٹ آپنے گھر چلا گیا۔ ماں جی نے بڑا پیار تے دُلار دِتا۔ من مرضی دِیاں چیزاں تے پکوان کھوائے۔ بھیناں تے بھراواں نے وی اُچیچ نال لاڈ کیتا۔

چُھٹیاں اکھ دے پھوریاں وانگ ختم ہو گئیاں تے میں 31 دسمبر نوں ہی اڑی کر کے بہہ گیا کہ میں تاں اج ہی واپس جانا ہے۔ میرا ساریاں نال پروگرام بنیا ہویا ہے۔ سارے مینوں اُڈیکدے ہوں گے۔ ماں نے کہیا "کملیا، ورے والے دِن کِتھے گڈیاں وِچ  دھکے کھائیں گا۔ اِک دو دِن رُک کے چلے جائیں۔" بلدیو وِیر جی نے وی کہیا کہ "بِلو، میں وی پرسوں آپنی ڈیوٹی تے جانا ہے۔ آپاں اِکٹھے  چلاں گے ۔ توں اگے سونی پت چلا جائیں۔" پر جدوں میں اڑیل ٹٹُو وانگ ٹس توں مس نہ ہویا تاں ماں جی نے کھِجھ کے چار پرونٹھے تے سُکی سبزی پا کے رستے لئی بنھ دِتی۔ بلدیو وِیر جی نوں کہیا "جا پُترا، ایہنوں توں سائیکل تے بِٹھا کے جالندھر چھاؤنی دے سٹیشن تے چڑا آویں۔ ٹِکٹ لے کے دے دئیں تے چنگی طرح بِٹھا کے آئیں۔" میں ڈھیٹھاں وانگ فٹا فٹ تیار ہو کے سبھ نوں مِلیا۔ ماں جی دے پیریں ہتھ لایا تے آشیرواد لیا۔ ماں جی دِیاں اکھاں وِچ  ممتا دے نال نال تھوڑی  جیہی  سِل وی سی۔ اخیر سائیکل تے بہہ کے بھائی جی نال میں جالندھر کینٹ دے ریلوے سٹیشن تے پہُنچیا تے وِیر جی نے مینوں گڈی وِچ  بچیاں وانگ بِٹھا کے تاکید کیتی "آپنا دِھیان رکھیں۔ جا کے آپنی راضی خوشی دا اِک کارڈ پا دیویں۔ نہیں تاں ماں جی فِکر کرن گے۔"  "اچھا بھاجی، تُسیں رتا فِکر نہ کرو۔"

بھاجی پیار دے کے گڈی وِچوں اُتر گئے۔ گڈی ہولی ہولی گھِسردی تے دھوآں چھڈدی رولا پاؤندی تُر پئی۔ گڈی تُرن تک وی ترلوچن نہیں آیا سی۔ ہشیارپور والی گڈی تاں کدوں دی جالندھر چھاؤنی چروکنیاں سواریاں لاہ کے جالندھر شہر پہُنچ گئی ہونی اے پر ترلوچن کیوں نہیں آیا۔ سوچاں وِچ  ڈُبیا گڈی جدوں لدھیانہ جنکشن تے پہُنچی تاں میں پلیٹ فارم تے اُتر کے کافی اگے بھِچھے دیکھیا تاں ناں رگھبیر تے نہ ہی میجر کِدھرے نظریں نہ رڑکے۔  اخیر سیٹیاں ماردی تے مینوں چِڑاؤندی گڈی لُدھیانے سٹیشن توں وی تُر پئی تے میں اکلا ہی آپنی سیٹ تے بیٹھا واپس جا رہیا سی۔ کُجھ مِتراں دے نہ آؤن تے نااُمیدی تے کُجھ پچھتاوا جیہا تنگ کرن لگیا کہ میں ایویں سارے گھردیاں نوں ناراض کرکے اکلّا ہی گڈی چڑھ آیا ہاں۔  ایسے  اُدھیڑ بُن تے شش وپنج وِچ  ساری رات نِکل گئی۔ خیر انبالے اُتر کے کالکا میل جو دِلی جاندی سی، پھڑی تے بالکُل اِنجن دے نال لگدے ڈبے وِچ  چڑھیا۔ اگوں اِک فوجی نے کہیا "کاکا، ایہہ مِلٹری والیاں دا ڈبہ ہے۔" اگوں میں کہیا "بھاجی، میں وی فوجی دا پُت ہاں، جالندھر چھاؤنی توں آیا ہاں۔"  "اچھا اچھا، آ جا پھیر۔" اِک فوجی نے کہیا تے میں ڈبے وِچ  چڑھ گیا۔ ہور جیہڑا وی آوے اوس نُوں  اوہ جوان پچھلے ڈبیاں ول گھل دین۔ کُجھ تاں چُپ چاپ تے کُجھ بُڑ بُڑ کردے اگے ودھ جاندے۔ تقریباً تڑکے دے ڈھائی وجے ہون گے گڈی انبالہ کینٹ توں تُر پئی۔ سارے ہی جوان اِک توں اِک ودھ سُنکھے تے گبھرو، جانوں پنجاب دی کریم  ہووے۔ کِسے مِلٹری دے اِنٹر سٹیٹ کھیڈا مُقابلے وِچ  حِصہ لین جا رہے سن۔ کوئی کہندا "اج پہلی وار نواں سال گڈی وِچ  ہی چڑھیا ہے، واہیگورو سُکھ رکھے۔" اِک جوان گُٹکا ہتھ وِچ  پھڑ کے سُکھ منی صاحب دا پاٹھ کر رہیا سی۔ اُس نے کہیا "سارے دِن کرتار دے ہی سِرجے نیں۔" اِک جوان نے "بولے سو نِہال" کہہ کے جیکارا چھڈ دِتا تے سبھ نے کہیا "نانک نام چڑھدی کلا، تیرے بھانے سربت دا بھلا۔" اینے نوں ٹیچوں ٹیچوں کردی گڈی موہری سٹیشن تے آ رُکی۔

تھوڑی دیر بعد گڈی تُرن لگی پر فیر بریکاں لگ گئیاں تے گڈی مُڑ رُک گئی۔ وِچوں ہی کِسے نے کہیا "شاید ایتھے ساہمنیوں آؤن والی گڈی دا کراس ہووے۔" اِک ہور نے شک ظاہر کیتا کہ "ایس ویلے کیہڑی گڈی دا کراس ہو سکدا ہے۔" اِک ہور نے جواب دِتا "شاید جنتا ایکسپریس نے لنگھنا ہووے۔ ایہہ پسنجر گڈیاں تاں نکھسمیاں ہی  ہوندیاں نیں، جِتھے مرضی روک دِتا۔ کدے کدے تاں گھنٹیاں بدھی اِنجن سٹیشن تے کھڑا ہونکدا رہندا ہے۔" میں اُپرلی سیٹ توں اُتریا تے باتھ روم ول ودھیا پر باتھ روم وِچ  کوئی وڑیا ہویا سی۔ میں نیڑے ہی اِکلی سیٹ تے اِک جوان نال گھُسڑ کے بیٹھ گیا۔  اوس نے کہیا "کاکا، جے بہِنا چاہوندا ہیں تاں چنگی طرح بہہ جا۔ جے کہیں تاں میں تیری اُپرلی سیٹ تے ذرا پِٹھ سِدھی کر لواں۔" میں کہیا "کیوں نہیں بھرا جی، تُسیں آرام کر لوو میں تاں ویسے وی سونی پت ہی اُتر جانا ہے۔"

جاری ہے۔۔۔۔۔