جنگالیا کِلّ، قسط 14 | کُجھ ربّ ورگیاں بیبیاں ۔ 3

کُجھ ربّ ورگیاں بیبیاں۔٣

 ہمشیرہ

تیجی بی بی میری ہمشیرہ میری ڈولی دِیدی ہے۔ بھین بھرا دے پاک رِشتے نوں اُردُو رنگ (مُسلِم) وِچ ہمشیرہ وی کہہ لیندے نیں۔ کِنّا خوبصورت، کومل، سجّرا، پھُلاّں تے پئی تریل ورگا احساس ہے ۔۔۔ ہمشیرہ ۔۔۔ یعنی اِکو امّڑی دے امرِت ورگے چُنگھے سانجھے دودّھ دی علامت ہے جو ہر پل ہر ساہ آپسی ڈونگھی نیڑتا دے موہ دِیاں کھِچاں پاؤندا ہے۔ ایس آپسی سچے سُچے پیار دے نور دا جلوہ عمر دے ہر حِصے وِچ سدا  ہی ترو تازہ رہندا ہے۔

ہم دا مطلب سانجھا، جیویں سانجھی ماں، سانجھا خُون، سانجھا ماں دا دودّھ، سانجھی ماں دی پرورِش، سانجھیاں قدراں۔ کدے کدے اینا کُجھ سانجھا ہون دے باوجود وی اسیں آپس وِچ سارے بھین بھرا ہم خیال نہیں ہوندے۔ ہم خیال ہونا انسانی فطرت دی بہُت ہی وڈّی کمزوری ہے۔ شاید ایسے لئی اکثر بندہ آپنے ہم خیال نوں پہل دے کے آپنا دوست چُن لیندا ہے۔ جس نال آپنے دِل دی اوہ ہر چنگی ماڑی گل بے جھِجک ہو کے سانجھی کر لیندا ہے۔ ہر چنگا ہم خیال وی دِلوں نِرپکھ ہو کے اوس دا سچّا خیر خواہ تے ڈونگھا رازدان بنیا رہندا ہے۔ اِک ودھیا ہم خیال اِک مسیحا توں گھٹ نہیں ہوندا۔

میری ڈولی دِیدی، میری ہم عمر، میری ہم خیال، میری اِک ہمدرد دوست وی ہے۔ ہمیشہ اسیں بچپن توں ہُن (بُڈھیپے)تیک سدا  بھین بھرا نالوں وی کِتے ودّھ اِک دوست وانگ وِچردے ہاں۔ اسیں اکثر آپنے ہر دُکھ سُکھ تے اؤکڑ نوں بے جھِجک ہو کے اِک دُوجے نال سانجھا کیتا ہے۔ اساں دوویں بھین بھراواں نیں اج  تائیں پُورے تان نال ڈٹ کے اِک دُوجے دا ساتھ نِبھایا۔ ساڈا آپسی وِہار کدے اِک دُوجے لئی خودغرض نہیں ہویا۔ سانوں اِک دُوجے تے ربّ ورگا بھروسہ تے مان ہے۔ ربّ کرے ساڈا ایہہ اعتماد ساڈے انتلے ساہاں تیک ایوں ہی نِبھ جائے! آمین۔۔

کئی وار دیدی نے آپنے تان، آپنی توفیق توں کِتے پراں جا کے وی میرے بولاں دا مان رکھیا۔ جدوں مینا کُماری جی لنڈن وِچ آپنے عِلاج لئی کِسے عام جیہے ہسپتال وِچ داخِل سن، اوہناں دِناں وِچ ربّ ولّوں میری ڈولی دیدی لندن وِچ ہی رہندی سی۔ میرے کہن تے دیدی نے مینا کُماری جی دی جی نال سیوا کیتی سی۔ مینا جی وی دیدی دی بے لوث سیوا لئی آپنے انتلے دم تیک یاد کردے سی۔

ساڈے خاندان وِچ دیدی چوتھے نمبر تے سی تے میں پنجواں ٹائر یعنی اخیرلا، جِس نوں پنجابی وسیب وِچ کئی پیٹ گھروڑی دا وی کہہ لیندے نیں۔ میں تے دیدی اسیں دوویں تقریباً ہم عمر دے نال نال ہم نام وی ساں۔ شاید میری واری گھردیاں کول ناں ہی مُک گئے سن جاں اوہناں بہُتی  کھیچل نہیں کیتی، چلو دیدی دا بلبیر کور تے میرا بلبیر سنگھ رکھ دِتا۔ کدے کدے اِکو ہاک تے اسیں دوویں بول پیندے، کدے دونوں ہی گھیس جہی مار جاندے۔ آخیر گھردیاں نے کُجھ وکھریویں لئی دیدی دا چھوٹا ناں ڈولی، میرا ناں بِلّو پے گیا۔ ہُن ایہہ ساڈے چھوٹے ناں ہی ساڈی پُوری طرح نال پہچان بن گئے نیں۔ پُورے ناں تاں ہُن کاغذاں جاں سرٹیفکیٹاں جوگے ہی ہو کے رہ گئے نیں۔

دِیدی دا بچپن توں ہی میرے نال کُجھ ودھیرے تال میل سی۔ میں اوس دیاں سہیلیاں نال رل کے گیٹے، شٹاپو، کوٹلا شپاکی وغیرہ کھیڈ لینے۔ اوس کدے کدے میرے چھوٹے چھوٹے آڑیاں نال رل کے فُٹ بال دِیاں زور زور دِیاں کِکاں لا لینیاں۔ فیر اسیں دوواں نے ہی ضِدو ضِدی سائیکل دے ڈنڈے تھلِّیوں قینچی مارکا سائیکل چلانی سِکّھی۔ کئی وار دیدی نے میرے نال ضِد کے خوب رج کے مکھّن تے ملائیاں کھانیاں تاں ماں نے لاڈ نال دیدی نوں کہنا،"مر جائیں بھُچرا جیہا، توں کیہڑا ملھی گھُلنا ایں۔" سارے ہس پیندے۔ کدے اسیں دوواں نے ماں نال سون دی ضِد کرنی۔ اسیں دوویں بھین بھرا چھوٹے سی، شاید ایسے لئی سبھ نالوں زیادہ اسیں دوویں بی جی پِتا نال رہے۔ اساں رل کے اوہناں دے لاڈ پیار، ممتا دا زیادہ نِگھ مانیا۔

جدوں میں بٹالے آپنی پہلی نوکری کیتی تاں دیدی پھگواڑے رام گڑھیا کالج وِچ بی۔ٹی دا کورس کر رہی سی۔ دیدی ہوسٹل (کُڑیاں)دی وارڈن وی سی۔ میں بڑے ہی چاء نال آپنی تنخواہ وِچوں اِس نوں خرچہ بھیجنا تے اُچیچا بٹالے توں آپنے موٹرسائیکل تے دِیدی نُوں مِلن جانا۔ میرا اج تائیں ایہی وہم بنیا ہویا سی کہ دیدی میرے لئی بہُت لکّی ہے۔ ایس لئی ہمیشہ ایس کول ہی آپنے وادھو پیسے جمع کروا چھڈدا۔ ایس دی نیک نیت نوں ربّ نے ہمیشہ ہی بھاگ لائے۔ لالچ نفرت تاں کدے ایس دے لاگِیوں وی نہیں سی لنگھیاں۔ ایہہ ساریاں قدراں ہی  میری ماں والیاں جانوں وِرثے وِچ لے لیاں  ہون۔ نرم، رحم کرن والی، سدا  سبھ دا سُکھ منگنی، منُکھتا دا دم بھرنا پر جِتھے ماں نے آپنے خُون تے دودّھ وِچ گھولکے چنگیاں قدراں تاں دیدی نوں دے دِتیاں پر وِچاری ماں آپنی لاڈلی دھی نوں ودھیا تقدیر نہ دے سکی۔ ایتھے آ کے اکثر ممتا ہار جاندی اے۔

ڈاڈھا داتا مُڈھ قدیم توں ہی جانوں جوڑیاں جگ تھوڑیاں نرڑ بتھیرے، بناؤن دا عادی جیہا ہو گیا ہووے۔ کدے کدے بھُل بھُلیکھے ہی کِسے دی گھر گرہستی نال ساویں پہیئے لاؤندا ہووے۔ نہیں تاں بے جوڑ پہیئے ہی اکثر جڑ دیندا ہے - کِتے ٹریکٹر دے پہیئے نوں سکوٹر دا پہیہ لا دیندا، کِتے گڈّے دے پہیئے نال سائیکل دا پہیہ نرڑ دِتا۔ آپے ساری عمر چیک چِہاڑا پائی جان، آپ داتا جانوں کنّاں وِچ موٹے روں دے بُجے اڑا کے کِتے دُور جا کے بہہ گیا ہووے۔ ایسے طرح میری دیوی ورگی، اینی پڑھی لِکھی، سوہنی سُنکھی، لمبی، اُچّی، اینی سُگھڑ تے سیرت والی کُڑی (ہمشیرہ) بے جوڑ نرڑے سنجوگ لئی پُوری حیاتی تِل تِل مرکے ساری زندگی سمجھوتیاں نال ہی جوجھدی رہی، کدے اُف تک نہیں کیتی۔ سگوں آپنی انتھک لگن تے ماں دے بخشیاں قدراں نال آپنیاں تِنّے بچّیاں نوں آپنے ہی موڈھیاں دے زور نال چنگی توں چنگی پرورِش دے نال نال اُچیری تعلیم تے اعلیٰ حیاتی وی دِتی کیتے۔ اوہناں نوں آپنے پیراں تے کھڑا ہونا سِکھایا۔ اوہناں نوں اوہ کُجھ آپنے وِتّوں باہر دِتا جس لئی آپ ترسدی رہی۔ شاید ایہی اوس دی سچی عبادت سی ۔۔۔۔

کدے کدے میرا من اوس نال ہوئیاں زیادتیاں دی وجہ توں روہ وِچ آ جاندا پر اوہ ممتا تے صبر دی دیوی اگوں کہندی،"میرے ماں جائے میرے نِکّے ویرے، ایہہ سبھ قِسمت دے گیڑ نیں ۔۔۔ آپنے آپنے دھُروں لِکھائے نصیب تاں سبھ نوں بھوگنے ہی پیندے نیں۔ بھاویں ہس کے بھاویں رو کے۔ اوس ڈاڈھے ربّ اگّے کِس دا زور چلدا ہے۔ جس ناقدرے شخص نال میں زندگی دے 30 سال کڈھتے۔۔۔ تُوں میرے کملیا وِیرا، میرے پِچھے 30 مِنٹ نہیں کڈھ سکدا۔ میرے ویریا، کیہ پتہ ایس پچھلے جنم وِچ کوئی موتی دان کیتے ہون تے تیری ہمشیرہ کوئی پچھلے جنم دے ماڑے کرماں دا پھل بھوگ رہی ہووے۔" بس اوس دا ایہہ اپینت تے موہ بھِجیا اُداس جیہا اُلاہما سدا  ہی میری ضبط دا امتحان لیندا  رہیا  ہے ۔۔۔ تے لیندا رہے گا۔

شاید ایسے لئی آپنی نِجّی زندگی وِچ سدا  ہی عورت ولّوں اینیاں کؤڑیاں تلخیاں، نفرتاں تے ذِلتاں سہہ کے وی ۔۔ میں اج تائیں کِسے وی عورت لئی نیچ، نفرت، گھٹِیا، اِخلاقوں گِری لفظالی نہیں ورت سکیا۔ شاید ایسے لئی کہ میری آپنی ماں ورگی، میری سبھ نالوں پیاری ہمدرد، ہم خیال دوست، ہمشیرہ دا درد ہمیشہ میرے ساہمنے آن کھلوندا سی۔ میں ہمیشہ ہی عورت دے حقاں وِچ نظماں لِکھیاں۔ اوس دِیاں سماجی مشکلاں تے مصیبتاں لئی آواز بُلند کیتی۔ شاید ایسے لئی ہی میں اِک عورت پردھان طوائف نُما موضوع لے  کے آپنی ماں بولی پنجابی وِچ فِلم بنائی۔ بھاویں میرے پنجابی وِیراں دی مردپُنے دی جھوٹھی ہینکڑ نے میری کوشش نکار دِتی۔ جے ایہناں بابے نانک دی گل نہیں سی سُنی! میری کی سُننی سی (تِس کیوں مندا آکھاے جو جمے راجان)۔ شاید ایسے لئی قدر تے پیار نال سدا  ہر عورت وِچوں میں آپنی امّڑی تے ہمشیرہ نوں لبھدا  رہیا  ہاں۔

جاری ہے۔۔۔۔۔