جنگالیا کِلّ، قسط 1 | کُجھ میرے ولوں

کُجھ میرے ولوں:

جیویں  بڑی ہی اِک پُرانی کہاوت ہے کہ۔۔۔۔۔  اِک تاں وِچاری کملی دُوجا سِویاں دے راہ پے گئی۔ جاں ایویں وی کہہ سکدے ہو۔۔۔۔۔ جیوں جمے بودیوں لمے۔ شروع توں ہی میرا سُبھاء  بڑا ہی کومل تے جذباتی جیہا سی۔ کِسے ست بیگانے دا وی دُکھ میتھوں جریا ناں جاندا۔ کِسے دی وی ماڑی  جیہی  تکلیف نال، میرا موم دِل پھٹ پِگھل جاندا۔ فیر میں جھلیاں وانگ اوس دے دُکھ نُوں  آپنا دُکھ سمجھ کے  حالوں بے حال ہو جاندا۔ میری ایس  چندری بیماری نے ہمیشہ ہی مینوں کِسے نہ کِسے مصیبت وِچ  اُلجھائی رکھیا۔

آپے خطا وار ہاں جو اجیہا دِل پایا اے

ذرا جیہی گلوں رُسیا، ٹُٹیا، تِلمِلایا اے

کدے ذرا  جیہی  گل پِچھے، ورھیاں دی توڑ دتی

کدے ذرا  جیہی  گل نوں اساں ورساں نِبھایا اے

ہر بار میں توبہ کردا۔ پر فیر اوہی کُتے دی پونچھ وانگراں آپنی عادت توں مجبور ہوکے کوئی  نہ  کوئی نواں پنگا لے ہی چھڈدا۔ پتہ نہیں ایس فطرت کرکے مینوں بچپن توں بُڑھاپے تیک، بڑے ہی اُتار چڑاو، دُکھ، پچھتاوے، نموشیاں دے آپنے ننگے پِنڈے تے ضمیر اُتے زخم سہِنے پئے۔ اوہناں  زخماں وِچ  کئی تاں اینے گہرے سی جو اج تائیں الھے نیں۔ تے کئی زخم آپے رِس رِس کے یاداں دے ناسور بن گئے۔

مُڈھ توں ہی کئی کروپیاں جو مینوں میرا نصیب بخشدا رہیا اتے کُجھ میں آپ آپنے نرم  سُبھاء  کرکے سہیڑ لئیاں۔۔۔۔۔ بس کوئی نہ کوئی  ان سُکھاوایں واپری میری زندگی وِچ  سدا  ہی گھٹدی رہی۔ کُجھ لوک تاں میری ایس  رحم دِل طبیعت نوں پسند وی کردے، پر بُہتے مینوں سودائی کہہ کے میری کھِلی وی اُڈا چھڈدے۔

 جیویں  سبھ نالوں پہلاں، پِنڈ وِچ  کِسے نویں اُسر رہے کُھوہ دی نِیں وِچ  سدا  لئی دفن ہو رہی وڈی ساری چوگاٹھ نُما لکڑ لئی میرا دِل پریشان ہوندا۔۔۔ کیہ ایس  ابھاگی لکڑ نُوں فیر  کدے کوئی نہیں دیکھ  سکے گا   کیہ ایہہ ہمیشہ اینے بھار تھلے ہی دبی رہے گی۔ میری ایانی عمر وِچ  اینی ڈُونگھی گل نوں سبھ نے ہس کے نظر  انداز  کر دِتا۔

ایویں ہی اِک وار میں آپنی موت آپ سہیڑی۔ میں نِکا جیہا بال دُوجے مُنڈِیاں دی رِِیسی مجّھ دی پُوچھ پھڑکے تَرنا سِکھدا سِکھدا، کیویں ڈُبنوںمسِیں بچیا، کیویں مجّھ نے وِچالے چھپڑ دے جا کے ماڑِیاں  جیہیاں آپنیاں ناساں باہر کڈھ کے میرے غوطے لُوآ دِتے۔

کیویں میں بالپن وِچ  ہی آپنے سیری دے گھر جا کے مکئی دِیاں روٹیاں کھاہدِیاں تے آپنی فراخ دِلی تے بھولے پن نال ذات پات دے وِتکرے دِیاں دھجیاں اُڈائیاں۔  ایسے  کرکے کئی مینوں لاڈ نال چھوٹا گاندھی وی کہن لگ پئے۔

 ایسے  طرح شاید ایہہ وی میرے  سُبھاء  دا حِصہ ہی ہووے۔ بچپنے وِچ  اکثر بچے تتّا تتّا گُڑ سواد لئی ہی کھاندے نیں۔ تے فیر دو گھڑی مِٹھت دا سواد مانیا تے گُڑ نُوں بھُل گئے۔ پر میں ہمیشہ ہی وِچارے گنے توں گُڑ بنن دی کرڑی گھالنا وِچ  اُلجھ جاندا۔ کیویں گنا آپنا وجود گُوآکے اینے تن تے تسیہے جھل کے فیر گُڑ بَندا ہے۔ کھان والا صِرف اوس دی مِٹھت دا سواد ماندا ہے۔ کوئی اوس دی صحیح تکلیف نہیں جاندا۔ 

 ایسے  طرح سارے خاندان وِچ  میں سبھ توں چھوٹا جی ساں۔ پر میری سوچ اوس ویلے وی میری عمر نالوں کِتے وڈھیری سی۔ ساڈے گھر دا بزُرگ نوکر  جِس نُوں  سارے وریاما کہندے سن پر میں ہمیشہ ہی اوسدا آپنے باپ وانگوں آدر کردا  سی تے ہمیشہ اوس نُوں  آپنا یار تایا کہندا سی۔ کیویں چائِیں چائِیں اوس دے حُقے لئی پاتھی تے  رکھ کے  مگھدے کولے لے کے جانا۔ کیویں بے صبری نال اوس دے حُقے دی گُڑ گُڑ سُنن لئی بیٹھیاں رہنا، کیویں میرے یار تائے نے، آپنے آخری دماں تے آپنی چِتا نُوں صِرف آپنے نِکے یار دے ہتھوں ہی لانبُو لان دا آخری ترلا کرنا، بھاویں میں وی اج اوسے دی عمُر دا ہانی بزُرگ ہو گیا ہاں۔ پر اوس دی یاد اج وی میرے دِل وِچ  اوویں ہی جوان ہے۔

ایس توں بعد تقریباً میرا شہری سفر آپنے فوجی باپ دے نال شروع ہو گیا۔ ہمیشہ خانہ بدوشاں وانگ اسیں تُرے ہی رہندے، کدے ایس  شہر کدے اوس شہر۔ کدے منجے پِیڑھیاں دے سراوے پاوے اُدھیڑ لینے تے دُوجے شہر جا کے فیر توں منجیاں پیڑیاں ٹھوکنیاں تے دوناں کسنیاں تے بورِیاں دے ٹاٹاں وِچ  سُوئے تے سیبے نال سارا سمان کھولنا۔ بڑے دھیان نال ویکھنا کِتے ٹُٹ تے نہیں گیا۔ فیر نویں نویں صوبیاں دِیاں نوِیاں نوِیاں بولیاں تے رہتلاں وِچ  وِچرنا شروع کر دینا۔ کُجھ  اوہناں  دا سِکھنا، کُجھ آپنا دسنا۔ کدے ہِندی، کدے گُجراتی، کدے مراٹھی تے سنسکرت پڑھنیاں پیندیاں۔ گھاٹ گھاٹ دا پانی پِیتا۔ خاص کرکے مہاراشٹر دے پُونا کِرکی دے وِچ  رہندے آپنی کومل مصوری نوں نِکھارن دا بھرپُور موقع مِلیا۔

 ایسے  طرح 13، 14 سال دی عُمر وِچ  ہی آپنے ماں پیو نُوں چھڈ کے میں کلّا ہی مہاراشٹر توں شِملے (پنجاب) آپنے ساریاں نالوں وڈے بھاجی کول آ گیا۔ فیر کدے ماں پیو نال کٹھیاں رہن دا موقع نہیں جُڑیا۔ بس کدے ہوسٹلاں وِچ  کدے دیساں پردیساں وِچ  ٹرینِنگ تے فیر نوکری وی ایہو جیہی مِلی اج  ایتھے  تے کل اوتھے، بس فیر  کِیہ میری آوارگی دا ادُھورا سفر چالُو ہو گیا، جو اج تائیں وی جاری ہے۔

 ایسے  طرح آپنے پنجابی ماپیاں دی دھکے شاہی تاں مشہور ہے۔ اوہ وی خاص کرکے آپنی اولاد دے معاملے وِچ ۔ جو اوہ چاہن اوہی کیتا کم تُہانوں چُننا پوے گا۔ میں اِک مصّور بننا چاہوندا سی، مینوں دھکے نال اِنجینیرِنگ وِچ  داخل کروا دِتا۔  جیویں  کِسے ڈھگے نوں کِتے کسُوتا جوت دِیو، تے فیر اوہ مُفت دی مار سٹاں کھاندا ہی رہندا ہے۔ تے اُتوں پینڈا وی کدے نہیں مُکدا۔ کُجھ کُجھ میرا وی ایہی حال ہویا۔ پہلاں پہل ریل حادثے نے مینوں بالکل ہی بوندلا کے رکھ دِتا۔  جیویں  میرا کومل دِل ولوندھریا گیا ہووے۔ جانوں  فیر میری دِماغی تے جِسمانی طاقت دا آپسی تال میل ٹُٹ گیا ہووے۔ روز کِسے نہ کِسے حادثے دا شکار ہون لگ پیا۔

ایس مصیبت توں حالے تھوڑا بہت نِکلِیا ہی سی دُوجی اِک طرفہ پیار دی علامت سہیڑ لئی۔ جس مینوں رج کے  کھجل خُوار کیتا۔ اِک دِن  ایسے  عاشق تے نرم  سُبھاء  کر کے میں خود کُشی دا کلنک وی سدا لئی کھٹ لیا۔ بھاویں میری ودھی، جاں کُجھ میرے آپنیاں دی بھج دوڑ صدقہ میں کیویں وی بچ تاں گیا پر ساری عُمر لئی آپنا جُثّہ نکارا کر لیا۔ جس زہر دا دُکھ میں تقریباً پچھلے 50 سالاں توں ہنڈھا رہیا ہاں،  ایسے  ادھورے پیار نے مینوں کِتے وی ٹِکن نہیں دِتا۔ نہ ہی کدے کِسے ہور دا ہون دِتا۔ بس کینسر وانگ میری نس نس وِچ  ایس دا  زہریلا مادہ پھیلدا رہیا۔ ہولی ہولی ایس دے الھے زخم سدیویں ناسُور بن گئے  جیہناں  مینوں اتّ دا سوگی شاعر تاں بنا دِتا پر ہُن میری ہر چندری سوچ بس موت تے آکے رُک جاندی اے۔

فیر میں آپنی اندرلی اپاہج زندگی نال کیویں وی سمجھوتہ کرکے، آپنا مکینیکل اِنجینیرِنگ دا ڈِپلومہ تے ٹرینِنگ پُوری کیتی، کِسے طرح ودھیا سرکاری نوکری وی مِل گئی۔ میں اِنڈسٹری اِنسپکٹر لگ گیا۔ بڑی ہی شان وشوکت والی نوکری سی۔ آپنی نوکری دے دوران میں آپنے اُستاد نندلال نورپُوری جی دی پُوری دِلوں سیوا کیتی،  اوہناں  کولوں بڑا کُجھ سِکھیا وی پر میں  اوہناں  نوں اَن آئی موت توں نہیں بچا سکیا۔  ایسے  بٹالے نے مینوں دو عظیم شخصیتاں بخشیاں۔ سبھ نالو ودھ میرا درویش یار اجیت سنگھ دِیول تے شِو کُمار بٹالوی۔ پر چھیتی ہی ایتھوں میرا من اُچاٹ ہو گیا تے میری دُھروں لِکھی آوارگی نے مینوں  ایتھے  وی ٹِکن نہ دِتا تے میں وِچو سبھ کُجھ چھڈکے تے دُکھی امڑی دی آہ وی لے کے بمبئی فِلمی جگت ول تُر پیا۔

سو فِلمی دُنیا وِچ  دھرم بھاجی تے اجیت یار دی مِہر صدقہ۔ تقریباً سال بہُت ہی سِرڑ اتے ایمانداری نال ہر فِلمی کِرت ہتھیں کرکے دیکھی۔ ہر حیلے آپنے اندرلے جنُون نُوں جیوندا رکھیا۔ جدوں ہولی ہولی گڈی لیہ تے آ گئی تاں اچانک فیر ماتا جی کافی بیمار پے گئے۔ ایس  وار میری امڑی اِک ضِد کرکے بیٹھ گئی۔ اوس مینوں آپنی ممتا دا واسطہ پا دِتا۔ بس جے تینوں میرے نال تھوڑا جیہا وی پیار ہے جے توں میرا تھوڑا جِنا وی آدر کردا ہیں تاں ایتھوں سِدھا ہی کینیڈا آپنے بھین بھراواں کول چلے جا۔ میں بڑیاں مِنتاں کیتیاں۔دلیلاں دِتِیاں۔ اوہ کہندے پچھلے 10 سالاں توں تیرا ایہی رونا سُندے آئے ہاں۔ ہاں یاں نانہہ۔سو بِیبا پُت بن کے کینیڈا تاں آ گیا پر میریاں ناکامیاں،منحوسیاں میرے توں پہلوں ہی بِناں جہاز چڑھے ہی پہُنچ گئیاں۔ پَیر پَیر تے ناکامی، نموشیاں نے میرا تے میری ماں دا لک توڑ دِتا۔ اوہ وِچاری تاں پکی ہی منجی پھڑکے بہہ گئی۔

 ایتھے  کینیڈا آ کے میں بالکل ہی ککھوں ہولا ہو گیا۔  جیویں  سپ دے  مُونہہ  وِچ  کوہڑ کِرلی، کھائے تاں کوہڑی چھڈے تاں کلنکی والی گل ہو گئی۔  ایتھے  وی در در دِیاں ٹھوکراں ہی نصیب ہوئیاں۔ بس وقت نال سمجھوتہ کر، نِیویں پا کے دِن کٹنے شروع کر دِتے۔  جیویں  کہندے نیں، رنڈی تاں وِچاری رنڈیپا کٹ لوے پر بھیڑے مُشٹنڈے نہیں جِین  دیندے ۔ سو کُجھ نویں بنے تماشبین یاراں نے مینوں چُک چُکا کے مُڑ کے اِک پنجابی فِلم بناؤن لئی بمبئی ول تور دِتا۔ کِسے وی یار نے مُڑ میری سار نہ لئی۔ کلّا پھس گیا۔ گھر بار ویچ کے فِلم تاں پُوری کر لئی پر 84 دے دنگیاں کرکے میں فِلم رلیز نہ کر سکیا۔

"سبھ کُچھ لُٹاکے ہوش میں آئے تو کیا آئے"

اسیں فیر کینیڈا واپس دھکے کھان لئی آ گئے۔ نال دھکے کھان لئی آپنے  باپ نُوں وی نال ہی لے آیا تے نال نال آپنی امڑی دی دِتی بد دُعا وی ہمیشہ میرے انگ سنگ رہندی رہی۔جیویں  ہتھاں نال دِتیاں گنڈھاں نُوں ہُن دندا نال کھولھنا پے رہیا ہووے۔ سونے نوں ہتھ پاندا مِٹی ہو جاندا۔ ہُن تاں میرے تے آئی مصیبت دی تکلیف میرے بھین بھراواں نوں ویبھگتنی پئی۔ انت ماڑے حالاتاں نال لڑدے لڑدے نے آپنا باپ  وی گُوآیا۔ فیر اِک اِک کرکے دوویں باہاں وی بھجیاں، دوویں وِیرے مینوں کلّیَاں چھڈ کے ہمیشہ لئی تُر گئے، جانوں زندگی بے معانی  جیہی  ہو گئی ہووے۔ بس ہُن جیون نال جنگ کرنا اُکا ہی چھڈ دِتی۔ نہ ہُن شریر وِچ  کوئی تان رہیا نہ ہی کوئی سِرڑ ہی رہیا ہے۔ نہ ہی کوئی ہُن چنگے ماڑے دا لانجھا رہیا ہے۔ بس ہُن ٹہنیوں ٹُٹے پتے وانگ سبھ کُجھ قِسمت دی ہنیری دے حوالے کر دِتا ہے۔ جِدھر مرضی لے جائے کوئی حیل حُجت نہیں رہی۔

فیر  ایسے  بھج دوڑ وِچ  قِسمت دی ہنیری پاکستان دی پھیری تے لے گئی ۔ پتہ نہیں کیوں بابے نانک دے شہر قسمت کُجھ چِر لئی ساڈے تے مِہربان ہو گئی۔ بڑے درویش بندیاں دے دیدار ہوئے۔ اِک مہینہ شوٹِنگ کیتی تے پاکستان فنکاراں دی آواز وِچ  آپنیاں 12 غزلاں وی ریکارڈ کروائیاں۔ آپنیاں نالوں بیگانے نے  ایسے  نِمانے بندے نُوں رجّ کے مان دِتا۔

 ایسے  طرح اخیر وِچ 2009 جون قِسمت مینوں دُنیا دے سبھ نالوں خوبصورت شہر وینکوور لے گئی۔ اوتھے وی ایس  گُمنام خاکسار نوں رجّواں پیار تے  مان مِلیا۔ خاص کرکے ٹی وی تے ریڈیو ہوسٹ، بیٹے بلجِندر اٹوال نے  جیویں  کِسے دم توڑدے مریض تے آکسیجن ماسک رکھ دِتا ہووے۔ اوہناں  میری ریڈِیو تے ٹی وی دے ہزاراں ویکھن ہاراں نال سانجھ پُوآئی۔ اِک ہور کرم میرے تے کیتا۔ میرے اِنٹروِیوز اِنٹرنیٹ تے پا دِتے۔ فیر دُنیاں دے ہر کونے توں سُنن تے ویکھن ہاراں دے پیار بھِجے پُھل آئے۔

تقریباً ہر اِک  نے ایہو منگ کیتی کہ بلبیر جی تُسیں ضرور آپنے جیوندے جی آپنی ہڈ ورتی لِکھ کے آپنی زندگی دے اینے تلخ تجربیاں دی ساڈے نال سانجھ پاؤ پر پُوری شِدت تے ایمانداری نال پانا۔ کُجھ وی لکونا نہیں ۔ اوہی گل ہوئی  کِیہ ننگا نہاؤُ تے کِیہ نِچوڑُو۔ میرے پیاریو سچ پُچھو تاں میرے کول کُجھ وی دسن جاں لکون والا نہیں۔ یارو  کِیہ کھولھاں آپنی زندگی دی کھِدو نُوں، صِرف وِچ  پھٹیاں پُرانیاں سیہکدیاں لیراں نے تے کُجھ کؤڑِیاں یاداں دے سہکدے ناسور نیں،  جیہناں  نُوں میں آپنی جپت دی بُکل وِچ  لُکائی پھِردا ہاں۔ پر کیویں وی میں آپنی ہڈ بیتی تہاڈی کچہری وِچ  پیش کر دِتی ہے کیونکہ ایہہ ابھاگن ہڈبیتی کل وی ادُھوری سی، اج وی ادُھوری ہی ہے تے کل نُوں میرے مرن پِچھوں وی ایویں ادُھوری ہی رہے گی۔  جیویں  کوما وِچ  پئی ہووے۔

اگے تُہاڈی مرضی ہے میرے پیاریو تُسیں ایس  وِچوں ہنس بن کے موتی چُگنے نیں یاں بگلا بن کے صِرف ایس  وِچوں (نُقص) ڈڈّاں پھڑنیاں نیں۔ سبھ دا آپنا آپنا شوق تے  سُبھاء   ہوندا  ہے۔

ویسے تاں میں کدے سوچیا سی کہ میں آپنے ہی ایہناں کُجھ شعراں دی ترجمانی کردا کردا ہی مُک جاواں گا پر !

 زندگی دی ہر شے ادھوری

جو کدے وی نہ ہووےگی پُوری

آپنی ادُھوری زندگی دی

ادھوری داستاں ہاں میں

میرے نال ہی مِٹ  جان گے

میرے سارے ہی نام و نِشاں

کیونکہ آپنی دفن زندگی دا

آپے ہی رازداں ہاں میں

یارو اج ہوکے کِتے مہرباں موت ہی نہ آ جائے!

دھڑکن جو رُک رُک کے چل رہی اے، کوئی تاں گل خاص ہے!

ہُن جد وقت ہی نہیں رہیا آپنا۔

فیر کاہدا سِرڑ، کاہدا راز سجناں

 جاری ہے ۔۔۔۔۔