جنگالیا کِلّ، قسط | 20 اِک بد دُعا۔4

 

اِک بد دُعا۔٤

 فیر مردا  کیہ نہ کردا۔ کِسے طرح  ایتھے  (کنیڈا) دی ہی نرک بھری زندگی وِچ  کوہلو دے بیل وانگراں نا اُمیدی دے کھوپے چاڑکے آپنے ماڑے حالات نال لڑدا  رہیا۔ تقریباً چار سال در بدر دِیاں ٹھوکراں کھا کھا کے فیر کِتے جا کے کنیڈا دا میں پکا وسنیک بنیا۔ اج تائیں جو میں آپنے گاڑھے خُون پسینے نال چار پیسے کمائے سی اوس نُوں  نِگھلن لئی میرا اندرلا فِلمی بُھوت پھِر توں پباں بھار ہویا رہندا۔ میں وی ہُن کِسے ٹُٹے پتے وانگ در در بھٹکدا رہندا۔ کدی کِسے شہر، کدی کِسے صوبے، کِتے وی پل بھر چین نہ مِلدا۔ اوہی بے قراری، نموشی، پچھتاوا، آپنے نرم  سُبھاء  تے روسا۔ ایس  سارِیاں کمبخت علامتاں میرا کھہِڑا نہ چھڈدیاں۔ اِک دِن اَکّ کے میں بِناں کِسے نوں دسے چوراں وانگوں، تنہا، ٹرانٹو توں کیلگری (البرٹا) لئی سفر شروع کر دِتا۔ تِن چار ہزار میل دا سفر، انجانیاں راہاں، انجانی منزِل۔ راہ وِچ  اینے خوبصورت  نظارے دیکھن نوں مِلے۔ کِتے چار سو توں پنج سو میل دونوں پاسیں گھنے ہرے جنگل، شان نال تنے تکلے وانگ سِدھے کھڑے سو فُٹ توں اُچے اُچے درخت۔ کِدھرے دو سو توں ودھ میل اِک پاسے جھیل دُوجے پاسے پہاڑیاں، وِنیپیگ شہر، تائیں اگے اِک صُوبہ سیسکاٹون دا۔ اِک دم پدھرا تے میدانی علا قہ۔ دو سو توں تِن سو میل دا ہائی وے اِک دم سِدھا۔ کیہ مجال رتا وی کار دا سٹیرِنگ ہِلانا پوے۔ آلے دوآلے کئی کئی میل لمے چوڑے سونے رنگی کنک دے کھیت سن۔

مینوں جِتھے وی کوئی سوہنا جیہا نظارہ دِسدا میں گھنٹیاں بدھی اوتھے بیٹھا رہندا تے بلِہاری جاندا اوس سِرجن ہار دے۔ ایویں لگدا سی  جیویں  داتا نے  ایتھے  آپ آ کے دھرتی تے سورگ وسایا ہووے۔  ایسے  طرح مینوں سفر وِچ  ست دِن لگ گئے۔ کنیڈا دی دھرتی کِنی لمبی چوڑی تے کھُلی ہے کہ اِک کونے توں دُوجے کونے یعنی ایسٹ توں ویسٹ تیک کِتے کِتے آپسی شہراں وِچ  تِن تِن گھنٹے ٹائم دا فرق ہے۔  اخیر اِک دِن میں کلگری (البرٹا) پہُنچ ہی گیا۔ فیر چھیتی ہی مینوں اوتھے سی. پی. ریل کیلگری وِچ  مشینِشٹ دی نوکری مِل گئی تے بالکُل نیڑلی بِلڈِنگ وِچ  اِک چھوٹا جیہا فلیٹ کِرائے تے لیا۔ ایس  شاپ دِیاں تقریباً تِنے ہی شِفٹاں چلدیاں سن۔ تقریباً 1000/1200 دے قریب ورکر کم کردے سن۔ پنجابیاں دے نال نال ہور وی کئی قوماں دے بندے کم کردے سن۔ گورے، کالے، چینے، گریک، سپینِش پتہ نہیں کہڑے کہڑے۔ ساری دُنیا دے غیر ملکی کامے اوہناں  دِیاں آپنیاں بولیاں، رہتل، آپنیاں آپنیاں ٹولیاں بنیاں سن۔ بڑا ہی دل چسپ، بڑا کُجھ جانن نوں مِلدا سی۔ ہولی ہولی آپسی سانجھاں ودھیاں۔ کئی پنجابی مِتراں نوں میرے مُڈھلے فِلمی جیون دی وی خبر ہو گئی۔

البرٹا دی مینوں جغرافیائی معلومات وی مِلی۔ ایس  صوبے وِچ  سبھ نالوں ودھ کچے تیل دے بھنڈار نیں۔ کیلگری شہر نوں کاؤ بُوآئے سِٹی وی کہندے نیں۔  ایتھے  بہُت وڈے ودھیا گھوڑیاں دے رینچس نے تے  ایتھے  ہی بہُت وڈی تاداد وِچ  کاؤفارمر وی نیں۔ بدقسمتی نال  ایتھے  ہی دُنیاں دے سبھ نالوں وڈے بُچڑخانے وی نے جو روز ہزاراں گاواں نوں زبح کرکے سارے کنیڈا تے امریکہ نوں بیف دی سپلائی کردے نے اتے کئی آپنے پنجابی وی ایہناں بُچڑخانیاں وِچ  ڈالراں مارے کم کردے نیں۔ اصل دھکہ تاں مینوں اوس دِن لگا جس دِن اِک پنجابی شُدھ براہمن نوں ایس  بُچڑخانے وِچ  پچھلے پنج سالاں توں کم کردے نوں مِلیا۔  کیہ ڈالراں لئی اسیں آپنا دھرم ایمان تے تہذیب سبھ چھِکے ٹنگ سکدے ہاں؟ تے اینے نِگھر وی سکدے ہاں؟ اوہ وی چند ڈالراں لئی؟

باقی کیلگری وِچ  سردی انتاں دی پیندی ہے۔ کدے کدے تاں بھر سردیاں وِچ  درجہ حرارت منفی 40 ڈِگری سیلسیس توں وی گھٹ ہو جاندا ہے۔ کاراں دِیاں بیٹریاں تک دا پانی وی جم جاندا ہے۔ بندیاں دے ہتھ پیر پلاں وِچ  جم کے نیلے ہو جاندے نیں۔ جے کِتے باہر برف وِچ  گھِر جاؤ تاں رب ہی راکھا۔ اِک ہور  ایتھے  قُدرت دا کرِشمہ دیکھن نوں مِلیا۔ پتہ نہیں کِدھروں سِدیاں (ماروتھلاں دِیاں) شنوک ویوز (گرم ہواواں) بن کے آ جاندیاں تاں اوہ سارا ٹھریا ہویا علا قہ پلاں  وِچ  + 10 ڈِگری سیلسیس ہو کے نِگھا نِگھا ہو جاندا۔ قُدرت دے وارے وارے جائیے۔

 جیویں  کہندے نیں وِچاری رنڈی تاں آپنا رنڈیپا کٹ لوے پر بھیڑے مُشٹنڈے نہیں کٹن  دیندے ۔ بندے دے چال ڈھال تے وکھرے  انداز  تے بول بانی کِتھوں گُجھی رہندی ہے۔ ہولی ہولی آپنا پنجابی بھائی چارا پُوری طرح جانوں ہو چُکیا سی کہ آپنا بلبیر "بِلاس کدی فِلمی ہیرو سی۔ بمبئی وِچ  آپنا فِلمی کیریئر ادھورا ہی چھڈکے  ایتھے  آیا ہے۔ ویسے فِلمی کیڑا تھوڑا بہُت تاں ہر اِک وِچ   ہوندا  ہے۔ کِسے وِچ  تھوڑا کِسے وِچ  بہُتا  ہوندا  ہے۔ میں کُجھ زیادہ والے فِلمی رسیاں نے مینوں چُک چُکا کے کہیا کہ "چھڈ یار، کیہ  ایتھے  سارا دِن لوہے نال متھا ماری جاندا ایں۔ رب نے تینوں اینے گُن تے اینی علمی پرسنیلِٹی دِتی ہے۔ یار توں اِک وار فیر دوباراں بمبئی جا کے آپنی فِلم بنا۔ اسیں سارے رل کے  تیرے نال پیسے لاواں گے۔ دیکھیں تیری فِلم کدے وی رُکن نہیں  دیندے ،  بھاویں  ساڈے گھر ہی کیوں نہ وِک جان۔" کہندے نیں جدوں ماڑے دِن آؤنے ہون تاں بندے دی بُدھ وی ماری جاندی اے۔ اخیر چاپلوساں دی چُک اتے شہِ تے آپنا جھگا چوڑا کرن لئی میں فیر  واپس اِنڈیا پہُنچ گیا۔

پہلاں پہل تاں ماں بہُت خوش ہوئی کہ چلو  میرا پُتر واپس آپنے گھر آ گیا اے تے امڑی نے بڑے ہی تریہ نال کہیا "چل پُترا، جِناں وی آپاں کول ہے، رل مِل کے رُکھی سُکی  ایتھے  ہی کھا لواں گے۔ ہُن میں تینوں واپس اوس نرک وِچ  نہیں جان دینا۔" جد تھوڑے دِناں بعد میں مُڑ بمبئی جان دی تِیاری کری تاں وِچاری امڑی دا دِل ٹُٹ گیا پر اوہ وِچاری ممتا دی ماری اندروں اندریں ہی آپنا غم پی گئی۔ میں ڈھیٹھاں وانگوں مُڑ بمبئی جا کے آپنی اِک پنجابی دی فِلم شروع کر دِتی۔ میں اِک معیاری فِلم بالکُل الگ ہٹ کے، عورت پردھان، اِک نازُک جیہے وِشے نوں لے کے فِلم شروع کیتی۔ پنجابی فِلم دی تواریخ  وِچ  پہلی وار تِنوں منگیشکر بھیناں لتا جی، آشا جی تے اُوشا جی تے اُچیچے طور تے پہلی وار رفیع صاحب دے چھوٹے بھرا نوں گوایا۔ مہندر کپور جی تے دِلراج اتے سوِتا ساتھی نے وی آپنیاں آوازاں دِتیاں۔ دھرمِندر بھا جی، رما وِج، بھرت کپور، مدھو مالِنی تے میں آپ وی کم کیتا تے کئی ٹیکنیکل سیواواں  جیویں  ہدایت کاری، مکالمے، گانے میں آپ نِبھائیاں۔ فِلم تاں میں شروع کر دِتی سی پر اکلا ہی میں پھس گیا سی۔ کوئی وی پِچھے نہیں سی آیا۔ نہ ہی کِسے کوئی پیسہ مینوں بھیجیا۔ فِلم تاں کیویں وی رو پِٹ کے میں پُوری کیتی پر میرا آپنا گھر بار سبھ کُجھ ہی وِک گیا۔

اچانک بی جی فیر زیادہ بیمار ہو گئے تے فیر مینوں وِچوں ہی فِلم دی ایڈیٹِنگ چھڈ کے پنجاب آؤنا پیا۔ دو کُو ہفتے اوہناں  دی تیمارداری کیتی، اوہناں  دی کُجھ طبیعت سنبھلی تے فیر میں ماں جی نوں بینتی کیتی کہ ہُن میری توبہ بس میرا تھوڑا جیہا رہ گیا اے، اوہ نِپٹا کے فیر ماں میں ہمیشہ لئی تیرے کول ہی رہاں گا۔ کِتے وی تینوں چھڈکے نہیں جاواں گا۔ پر ماں جی دِیاں اکھاں سیجل ہو گئیاں تے اوہناں  بڑے ہی ہیروے نال کہیا، "جا میرے پُترا، توں آپنی موج کر، ہُن تینوں کوئی ٹوکن والا نہیں رہنا" بس ایہہ ترسیبا ممتا دا کوسا جیہا اُلاہما وی میرے سِر تے سدا  لئی رہ گیا۔ فیر تھوڑے دِناں بعد ہی ماتا جی مینوں سچی مُچی سدا  لئی ہر پاسیوں ادھورا چھڈ کے چلے گئے۔ میں دُھر اندروں بُری طرح نال ٹُٹ گیا سی۔ مینوں میرا شوق، میرا سودائی جنون اینا مہنگا پئے گا۔ ایس  ونج وِچ  میری روح تک قرضائی ہو گئی۔ ہُن میں آپنے آپ توں وی آپ نوں شرمسار محسوس کرن لگ پیا سی۔ اٹھے پہر میریاں نموشیاں میرے ضمیر نوں ٹُنبدیاں رہیاں۔ کیویں ماں دی ممتا دی نِگر کِھچ، ہزاراں میل دُور بیٹھیاں نوں وی کیویں کلیجے دھوُ پاؤندی ہے۔

 میں آپنی انبری فِلم دی فائینل ایڈیٹِنگ کروا رہیا سی۔ اوس دِن تقریباً 15 ،20 سٹاف دے بندیاں نوں میں رات دا کھانا کھوایا سی پر آپ میتھوں اِک بُرکی وی نہ کھاہدی گئی۔ جانوں دُھر اندروں بار بار اِک عجیب  جیہی  ہوک اُٹھدی تے اِک عجیب ہورے طرح دی بے چینی سی۔ اوودوں میں کیویں وی کرکے ادھی رات نوں چنبور توں بوریولی جانوں بمبئی دے اِک کونے توں دُوجے کونے تے پہُنچیا سی۔ اگوں میرا بُھوآ دا پُت تے بھرجائی حالے وی جاگدے سن۔ میرا باہروں ہی متھا ٹھنکیا کہ اج ضرور کوئی بھانا واپر گیا لگدا اے۔ اندر وڑدیاں ہی اِک اپنیت  بھِجی ڈانٹ وی پئی، کہیا "بھلیا مانسا، تینوں سو واری کہیا سی کہ آپنا کوئی اتا پتہ ضرور دس دیا کر۔ توں کِتھے ہیں تے راضی خوشی ہیں۔ اج شام توں اسیں تیریاں پیڑاں نپ رہے ہاں۔ چنگا ہویا توں آپ ہی آ گیا ایں۔" اگوں بھابی جی نے بڑی ہی ممتا بھِجی آواز وِچ  کہیا کہ "بِلے بھاپےحالی تائیں توں کُجھ روٹی ٹُک وی کھاہدا ہے کہ نہیں۔"  "نہیں بھابی جی، پتہ نہیں کِیہ گل اے، اج شام دا ہی رتا وی میرا جی نہیں ٹھہردا۔ اِک عجیب اِچو تائی  جیہی  لگی ہوئی اے۔" اگوں بھابی جی نے کہیا کہ "ایہہ تاں سچی ماں دی آندراں دی تڑف ہے" اِک دم دونوں جی روندے روندے میرے گلے لگ گئے تے کہیا، "بِلے بھاپے، مامی جی (میری ماں) اج سانوں سدا  لئی چھڈکے چلے گئے نیں۔" میں تاں جانوں سُن کے اِک دم سُن جیہا ہو گیا ہوواں۔

فیر کیویں وی کرکے راتو رات نٹھ بھج کرکے بمبئی توں دِلی دی پہلی فلائیٹ پھڑی۔ اوہ وی ماڑی قِسمت نال اگوں دھُند کرکے دِلی دے راہ وِچوں ہی مُڑکے بمبئی آ گئی۔ میں زار زار روئی جاواں۔ اودوں مینوں اِک اِک پل وی صدیاں ورگا بوجھل لگ رہیا سی۔ ہائے کیویں پہُنچاں گا۔ سارے لُدھیانے میرے انتظار وِچ  میری امڑی دی مرِتک دیہی لے کے بیٹھے ہون گے۔ اوس دے انتِم سنسکار لئی۔ کِسے طرح دوبارہ چل کے ہوائی جہاز 11 وجے دے قریب سویرے دِلی پہُنچیا۔ اگوں میں دِلی ایئر پورٹ توں ہی لُدھیانے لئی اِک سالم ٹیکسی لے لئی۔ اوس چندرے نُوں  میں بتھیرا رو رو کے ترلے پائے کہ میرے چھوٹے وِیر، رب دے واسطے کیویں وی کرکے مینوں چھیتی توں چھیتی لُدھیانے پہُنچا دے۔ ویکھ سِیالاں دے دِن نے اُتوں ترکالاں وی چھیتی ہی پے جاندیاں نیں۔ پر اوہ بے رحم  مینوں اگوں کہے "بابو جی، منیا تُسیں سالم ٹیکسی کیتی اے پر تُسیں نال مینوں تاں نہیں خرید لیا۔ نالے کیہڑا میری ماں مری اے جیہڑا میں اینی کالھ کراں۔

"  اخیر جدوں کرنال جی. ٹی. روڈ تے اِک ہریانوی ٹریفِک اِنسپکٹر نے ساڈی گڈی روکی تاں میں اوس اگے گِڑگِڑایا کہ "چودھری صاحب، لُدھیانے میری ماں دی لاش پڑی سیں، آخری سنسکار کے لیئے۔ چودھری صاحب، منے ایسے  لیئی سالم ٹیکسی  کی تھی۔ یہ ڈرائیور منے گھنا تنگ کرے سیں۔" اگوں چودھری صاحب نے پُوری طیش وِچ  آ کے اوس سردار ڈرائیور نوں ڈانٹیا تے دو چار موٹیاں موٹیاں گالھاں وی کڈھیاں تے دھمکی دِتی "اگر اِب توں کہیں راستے مے رُکا جاں دیر کیہ تو تیری خیر نہیں۔ پھِر تیری گاڑی جی. ٹی. روڈ پے چل گئی تو میں آپنے باپ کا نہیں۔ یہ لے بابو جی، میرا نام اور میرا ٹیلیفون۔ بس اِک بیر منے فون کر دینا۔" اوس جاٹ اِنسپکٹر دی میری موئی ماں لئی دِتی عزت اگے اج وی میرا سِر ادب نال جھُک جاندا ہے۔

ہُن ملکڑے جیہے دُوجی پچھتاوے دی سوچ میرے تے حاوی ہو گئی کہ میرے فِلمی جنون نے مینوں کِتے دا نہ چھڈیا۔ کیویں وی کرکے عنبری فِلم دا ماریا سپ میں گلوں لاہیا۔ اخیر وِچ  میں بڑی ہی دُچِتی نال فِلم نوں نیپرے چاڑھیا۔ اِک تاں فِلم دا سبجیکٹ نازُک سی، اُتوں 1984 دے  دنگیاں کارن پنجاب دے حالات نازُک ہو چُکے سن۔ جان و مال دے فِکر وِچ  لوک سہِمے سہِمے پھِردے سن۔ تفریح دی کِسے نوں سُجھدی اے۔ سو میں آپنی فِلم رِلیز نہ کر سکیا۔ سبھ کُجھ وِچ  وِچالے ہی چھڈ کے میں واپس ٹورانٹو (کنیڈا) وِچ  آپنے وڈے وِیر بلدیو جی کول پرت آیا۔

اج  فیر زمین تے آسمان وِچ  لٹکیا ہوائی جہاز وِچ  بیٹھیا سی۔  جیویں   جیویں  جہاز عرش ول نوں اُچا اُٹھ رہیا سی، جانوں میریاں سوچاں زمین دی  مقناطیسی طاقت توں باہر نہیں سن آ رہیاں۔ تھلے ہور تھلے نوں نِگھر رہیاں سن۔ پتہ نہیں اج فیر مینوں آپنی ہی غزل دا مُکھڑا کیوں بار بار زُبان تے آ جاندا:

بن بن کے ہر بات بِگڑی

کُچھ تو ہمی میں کمی ہوگی

جاری ہے۔۔۔۔۔