جنگالیا کِلّ، قسط 5 | جنگالیا کِلّ ۔ 1

 

 جنگالیا کِلّ ۔ ١

 سن 1958 دا نواں سال اِک توں اِک ودھ منحوسیاں لے کے چڑھیا سی۔ پہلی جنوری نوں ہی تڑک سار ایناں بھیانک، دِل کمباؤ ریل حادثہ ہویا، جس میرے (جِسم) دِل، تے وجود نوں بُری طرح جھنجوڑ کے رکھ دِتا، جاں ایوں کہو اوس میری زندگی دی نُہار ہی بدل کے رکھ دِتی۔ جد بڑی مُشکل نال تھوڑا بہت ایس دی زد وِچوں نِکلِیا ہی سی کہ اچانک میرے جِگری یار تِرلوچن نوں مینوں نیم پاگل دی حالت وِچ  ہی چھڈکے پتہ نہیں وِچارے نوں کیوں تے کِدھر جانا پیا۔

میں کلّم کلّا بوندلیا جیہا، ٹاہنِیوں ٹُٹے پتے وانگ در در رُلدا رہیا۔ کدی اِدھر کدی اودھر۔  ایسے  بھٹکن دوران اچانک ہی میرا بچپن دا اِک آڑی کشمیرا مِل گیا، جِس دی خستہ تے نِگھری حالت دیکھ کے میں اِک دم دُھر اندر تیک ہِل گیا ہوواں۔ شیرے تے پھنتو دی ان آئی موت نے میری روح زخمی کر دِتی، میری سوچ لہو لُہان ہو گئی، جانوں میں پُوری طرح  ٹُٹ گیا ہوواں۔ مردا   کِیہ نہ کردا۔ حالات نال مُڑ سمجھوتہ کرکے فیر چُھٹیاں توں بعد میں واپس آپنے کالج سونی پت آ گیا۔ من بڑا ہی اُچاٹ رہندا۔ زندگی بالکل ہی ہُن بےمعانی لگن لگ پئی۔  جیویں  سیانے کہندے نیں، کہ آفت کدے کلی نہیں آؤندی۔ اِک توں بعد اِک تُری آؤندی اے۔  جیویں  کِتے آفتاں دے پُورے ٹبر دا میرے گھر لئی ویزا لگ گیا ہووے۔

اِک دِن میرے اِک ہور ہم جماعت سنت سنگھ نوں پتہ نہیں کیوں میرے تے ترس آ گیا یاں میں ہی انہونی دے وس پے کے ایہو جیہے جان لیوا روگ نوں سہیڑن لئی آپ اوس نال روہتک اوس دے گھر تُر پیا۔ ایس نوں میں کوئی دین تاں نہیں کہہ سکدا۔ ہاں اِک ناسور، اِک  ضرور  کہہ سکدا ہاں۔ جِس دا دُکھ میں پُوری حیاتی پل پل مر کے ہنڈھایا۔

اوس مینوں روہتک لِجاکے دُوجے دِن آپنی اِک گُوآنڈھن کُڑی پریتماں نال میری ملا قات کروا دِتی۔ زندگی وِچ  پہلی وار کِسے جوان کُڑی دی نیڑتا نصیب ہوئی سی۔ اوہ وی کِسے جادوگرنی توں گھٹ نہیں سی۔ اوس آپنیاں مِٹھیاں مِٹھیاں گلاں نال مینوں ہمیشہ لئی ایہوجیہا  کیلیا جِس توں  میں چاہ کے وی کدے بھج نہ سکیا۔ بھاویں اوہ عمر وِچ  میرے نالوں کُجھ پکی سی پر آپنا موہ جال پان وِچ  اوس دی ڈاڈھی مہارت سی۔ اوس نُوں  میری معصوم تے سوہنی شکل بھاویں چنگی لگی سی پر اوس شاطر کُڑی نے مینوں کدی ظاہر ہون نہیں دِتا۔ اسیں بھولے پنچھی اوس دِیاں  فریبی لچھے دار گلاں اتے جھوٹھی ہمدردی وِچ  ایہوجیہے جکڑے کہ اوس نُوں  پُوری طرح آپنا آپ پیش کر دِتا تے فیر کدے مُڑ پِچھے نہ دیکھیا۔ دھکے نال اِک نواں اولڑا روگ لا لیا۔

 کچی عمر دا عِشق اولڑا ہڈیں جاندا

اوہ اوویں رہندا دھُکھدا، بھاویں سِوا مچ جاندا۔۔

ایانی عُمرے، سجرے خُون نوں بِرہا جاگ لگیا

آپے کُڑ کُڑ کے، وِچارا وادھو ساہاں لئی بچ جاندا۔۔

 اوس دی رہتلی دلچسپی نے مینوں بڑا ہی متاثر کیتا۔ ہر ویلے اوس نُوں  مِلن دی نِروئی تانگھ بنی رہندی۔ روز روز تاں کالج وِچوں چُھٹیاں نہیں سی مِلدیاں۔ ناں ہی جیب اِجازت  دیندی  سی کہ  مُونہہ  چُک کے آئے دِن تُرے رہو۔ اوتھے گئے دا ہر واری اوہ چنگا چوکھا خرچہ کروا  دیندی  سی۔ بڑی مُشکل نال واپسی کِرائے جوگے پیسے بچا کے آؤنا پیندا سی۔ فیر باقی سارا مہینہ تقریباً فاقہ مستی وِچ  ہی لنگھدا سی۔ طالب علمی جیون دے عِشق وی تنگی ترُشیاں والے ہی  ہوندے  نیں۔ جدوں اوس ویکھیا کہ پنچھی پُوری طرح میرے جال وِچ  پھس گیا اے فیر اوس کدے کدے میرے نال ودھیکیاں وی کرنیاں شروع کر دِتیاں۔ اوس دے گھر گئے نوں، اوس گل گل وِچ  میری بےعزتی کرنی، کُجھ ہینتا بھریا رُکھا رُکھا ورتارا کرنا شروع کر دِتا۔ میرا مزاج شروع توں ہی بڑا محبت والا تے نازُک جیہا سی۔ کُجھ گھر دیاں دا لاڈلا وی سی۔

اکثر میں دِل تے پتھر  رکھ کے ، اِک فیصلہ کر لیندا کہ ہُن کدے وی نہیں جانا ایس  کول۔ ایویں ہور ذلیل ہون لئی۔ فیر مہینے دو بعد آپے پریتما نے بڑی ہی جذباتی  جیہی  چٹھی لِکھ دینی کہ تینوں مِلن نوں بڑا جی کردا ہے۔ توں مینوں بڑا ہی چنگا لگدا ہیں۔ کوئی آپنیاں نال وی ایوں رُسدا ہے۔ بس ایویں اوسدا سدا  دوغلا جیہا اظہار گمراہ کردا رہیا۔ بِلے ایس  سنیچروار نوں ضرور آویں۔ بھاویں ایتوار شامیں یاں سوموار۔ پہلی بسے چلیا جاویں۔ میرے جھلے دِل نے فیر سارے گِلے شِکوے بھُلاکے اِک وفادار کُوکر وانگ فیر اوس دے در تے پہُنچ جانا۔ فیر اُویں ہی آپنی وفا دی پُوچھل ہِلائی جانی۔ بڑی ہی کوشش کرنی کہ ایتکیں ایس  اگے آپنے دِل دا کُھلھ کے اظہار کراں گا۔ اوس دے دِل توں وی جانوں ہوواں گا کہ اوہ وی مینوں پیار کردی ہے جاں صِرف دِل پرچاوا ہی۔ کُجھ اوس شاطر کُڑی نے جان کے سُنی ان سُنی کر دینی۔ کُجھ اسیں پُورا تان لا کے وی آپنے دِل دی گل اوس نُوں  کہہ ناں سکنا۔

 فیر اوویں ہی سکھنے آپنے آپ نوں لعنتاں پاؤندے، کوسدے، پچھتاندے واپس مُڑ آنا۔ مُڑ کدے واپس نہ جان دی قسم پا لینی۔ فیر اوہی تماشہ مُڈھوں سُڈھوں دُہرایا جاندا۔  جیویں  کِسے سینماگھر وِچ  بار بار اوہی فِلم اِک طرفہ پیار  جیویں  دُور کِتے رتیلے تے چمکیلے مُنارے نیں۔ دِکھائی جاوے۔ کُجھ ویکھن والے تاں اوب جاندے، کُجھ میرے ورگے ڈھیٹھ، ہر سین، ہر گانا، ہر مُکالما زبانی یاد کر لیندے۔  ایسے  طرح دا مذاق جیہا آپنے دوستاں وِچ  میں بن کے رہ گیا ساں۔ اکثر میرے دوست میرے پاگل پن تے ہسدے تے کُجھ کہندے چھڈ کھہِڑا ایس  مجنوں دا۔ اوہی ڈھاک دے تِن پات۔ ایس  اِک دِن ایداں ہی ہوکے بھر بھر کے مر جانا اے۔ میں ہُن کُجھ پکا من بنا لیا کہ ہُن ہور نہیں نموشی جھلنی۔ چاہے کُجھ وی ہو جاوے اوس نُوں  تاں میرے نال اُکا ہی موہ نہیں۔ بس میں ہی اوس تے ایویں مری جاندا ہاں۔ اِک طرفہ عِشق دا تاں کوئی کِدھرے انت نہیں۔ بس بھٹکن ہی بھٹکن ہے چارے پاسے۔

 تینوں چاہنا تے تینوں پانا،  جیویں  اِک ندی دے دو تِہائے کِنارے نیں

وِچ  بن کے لہراں مچلدے جذبے، سکھنی زندگی نوں صِرف لارے نیں

جد وی چھوہیا، ایہہ ڈھیہہ  جان گے، صِرف احساس دے سہارے نیں

 ایویں اِک دو مہینے بیت گئے مینوں آپنے آپ وِچ  دھُکھدیاں پر میں کدے دُھوآں باہر نہیں سی نِکلن دِتا۔  ایسے  تڑف تے گھُٹن نے میرے اندر اِک بِرہا شاعری دا جاگ لایا۔ میں زخمی دِل دے ولولیاں نوں لفظاں وِچ  پرون لگ گیا۔ کدی کدی اوس دی آپنے ہی تصور نال تصویر بنا لیندا جدوں میرے یار میری شاعری دا آنند مانن لگ پئے تاں مینوں ایہہ مِٹھا مِٹھا درد چنگا لگن لگ پیا۔  جیویں  کُتے نوں ہڈ چُوسدیاں چُوسدیاں آپنے ہی زخمی تالو دا لہو سواد لگن لگ پیندا ہووے:

 یاداں دِیاں کورِیاں ہڈیاں نُوں حِرساں رہِیاں چرونڈدِیاں

جیویں، میں آپنے ہی لہو دا، آپنے آپ نوں چسکا پا لیا

گُونگے گیتاں لئی، اپنے خواباں لئی، جینا وی کوئی جینا اے

جِنی بھُگت لئی اونی بتھیری، جا جا کے موت نوں بُلا لیا

 اوس دے اِک دو خط آئے، اوہی پُرانی چال، ناں ہی اِنکار ناں ہی اظہار۔ فیر اوہی دوگلی  جیہی  چال، نال فیر گُجھے جیہے پیار دے اِشارے،  جیویں  کوئی گونگلواں نالوں مِٹی لاہ رہیا ہووے۔ بس مینوں کِسے بھنبل بھوسے وِچ  پاؤن دا اوسدا چلتر میرے تے چل گیا ہووے۔ تے فیر ڈھیٹھاں وانگ نیویں پاکے اوس دے در چلا گیا ہوواں۔ چائیں چائیں آپنے ہتھیں بنائے اوس دی تصویر اوس نُوں  پیش کیتے۔ فیر آپنے دُکھی دِل دا حال سُناؤندیاں نظماں اوس دی نظر کیتیاں:

 میری دُکھدی رگ پے ہاتھ  رکھ کے  مزہ بھی آپ لیتے ہو

پھِر آنکھوں آنکھوں میں اشک پیئے جانے کو کہتے ہو

 کئی وار اوس میریاں نظماں پڑھیاں تے غور نال سُنیاں وی تے مُونہوں بولدی تصویر کشی، میرے ترسدے پیار دا اظہار وی کرواؤندیاں تے نظماں دی اندرلی روح صاف کہہ رہی سی کہ ایہناں دی ہر ہُوک وِچ  تیرے لئی پیار دی فریاد ہے۔ تیری یاد تے تڑف ہے۔ جے فیر وی کوئی جان کے انجان بنی جاوے تاں بندہ کِیہ کرے۔ میں اِک دِن دبی زُبان وِچ  کہہ ہی دِتا کہ سبھ کُجھ صِرف آپ لئی میری محبت دے پُھل نیں۔ اگوں پریتما نے بڑے بے ترتیب لہجے وِچ  کہیا سگوں تینوں تاں میرا احسان مند ہونا چاہیدا ہے کہ میں تینوں اِک شاعر بنا دِتا۔ کِسے دی ہمدردی نوں کوئی نادان ایویں پیار سمجھ لوے تاں ایس  وِچ  میرا  کِیہ قصور۔

جانوں ایہہ میرے الھڑ تے معصوم پیار نوں پہلا جھٹکا لگا سی جو میتھوں برداشت نہیں سی ہویا۔ ایس  طرح بے عزتی جھلن لئی تاں میں اینی دُور نہیں سی آیا۔ اینی بے عزتی لئی میں کدے تیار نہیں ساں۔ جانوں اوہی دھرتی مینوں آپنے آپ وِچ  غرق ہون نُوں وِہل نہ دے رہی ہووے۔ مینوں دو پل وی ہور اوتھے رہنا بھارُو جیہا لگ رہیا سی۔ جانوں اگے پئی روٹی دی تھالی وِچوں پہلی بُرکی ہی میرے گلے وِچ  اٹک کے پُھل گئی ہووے۔ اوویں ہی روٹی دی تھالی پئی رہ گئی۔  جیویں  میرا دم جیہا گھُٹن لگ پیا ہووے۔ میں اُٹھ کے اودوں ہی گھروں باہر آ گیا۔

 اِک تاں سردی دی رُت اُتوں کالی رات وِچ  میں اوویں ہی گواچا گواچا آپنی دھُن وِچ  تُریا جا رہیا سی۔ اودوں ہی پتہ لگا جدوں روہتک توں سونی پت جاندی سڑک تے میں اٹھ دس میل نِکل آیا۔ پِنڈاں دے لوک گھوک سُتے پئے سن۔ کِتوں وی کوئی ٹریفِک دی آواز نہیں سی۔ ہاں میرے وانگوں ٹھنڈ دے مارے بے گھر کُتے ضرور جاگدے سن۔ جیہڑے بھونک بھونک کے میرا استقبال کردے تے مینوں پِنڈوں باہر کڈھکے ہی پِچھے مُڑدے۔ تقریباً ادھی رات توں اُپر ہو چُکی سی۔ اج رات دا سناٹا تے ککر پُورے جوبن تے سی۔ میں پُوری طرح  ٹھر چُکا ساں۔ میریاں لتاں بُری طرح جواب دے چُکیاں سن۔ کِتے وی کوئی رُکن دا ٹِکانا نہیں سی۔ راہ وِچ  کِسے چھوٹے جیہے بس سٹاپ دے کِسے چاہ والے دی بھٹھی وی ٹھر چُکی سی، نہیں تاں گھڑی پل اوس کول ہی بہہ لیندا۔ اوس بھٹھی دے آلے دوآلے آوارہ کُتے گُچھا مُچھا ہوئے بیٹھے سن۔  ایسے  طرح چھ ست میل ہور اگے نِکل آیا۔ ہُن تاں سریر بالکُل ہی جواب دے چُکا سی۔ پِنڈوں باہر اج  فیر  اِک سِوا مچ رہیا سی۔ پہلاں تاں میں ٹھنڈ دے مارے نے اوس کول بہہ کے اگ سیکی۔ فیر اِک دم اوہی پُرانا آدم خوراں والا حادثہ یاد آ گیا۔فیر اوتھوں وی چھیتی چھیتی چالے پا  لئے ۔ شاید  ایسے  ویلے میری ایس  غزل نے جنم لیا سی:

 میری جان توں پیارے، میری جان لے کے تاں خوش ہون گے

بُلاں چ دب ہاسا، اوپرے منوں بھاویں اوہ سانوں رون گے

چلو ٹلی بلّا، اِک ادھ جلے پروانے دی سجناں

اودوں فیر شمع دے، ہور باقی وی ارمان پُورے ہون گے

فیر توڑے گا پُھل مالی، بھاویں اِکو ہی ڈال توں یارو

ادھے بنن گے تیرا شِنگار، ادھے ارتھی وِچ  دُھکھدے ہون گے

سفر دوہاں دے اِکو ہی گھڑی، بھاویں شروع ہون گے

یار ارتھی تے ہون گے، تے اوہ ڈولی وِچ  بیٹھے ہون گے

تیرے جی آیا نوں وج سن باجے ودھ ودھ کے تیل چون گے

میرے یار میری سکھنی ارتھی وی چُکنوں مُنکر ہون گے

سُہاگن رات دے چا پا گل باہاں، پھُلاں دی سیجے سون گے

اِدھر بالنوں سکھنی لاش میری ہڈاں روڑی دھوندے ہون گے

 ایہناں لفظاں دے تانے بانے وِچ  اُلجھیا پتہ نہیں کدوں میں تیہہ میل دا سفر مُکا کے کدوں میں سونی پت پہُنچ گیا۔ ماڑی موٹی سڑک تے چہل پہل ہونی شروع ہو گئی سی۔ اِک چاہ دی دُوکان والے نے آپنی بھٹھی وِچ  حالےآگ مچائی ہی سی کہ میں کول جا کے کھڑا ہو گیا۔ تھوڑی  جیہا  جُثے نُوں سکون مِلیا۔ جانوں دُکان والا کوئی ہریانوی جیہا جاپدا سی۔ اوس تھوڑی دیر بعد مینوں سنبودھن کردے ہوئے کہیا، چھورے کِت جاگا تُو، پہلی بس جانے مے تو اِب گھنی دیر سیں۔ نہیں چودھری جی میری تو روہتک سے گت نے آخری بس چھوٹ گئی تھی۔ بس جوں ہی جاڑے مے ساری رات چلتا چلتا سونی پت پہُنچ گیا ہوں۔ بس چودھری صاحب جلدی سے ایک گرم گرم چاہ پِلا دو تو گھنی مہربانی ہوگی تھاری۔ دیکھتا ہوں چھورے، اگر رات کا تھوڑا دودھ بچا ہوا تو ابی پیا دُونگا تنے۔ تھوڑی اُری نے بھٹھی کے پاس آ کے بیٹھ جا"۔

اِک گلاس گرم گرم چاہ مینوں دے دِتی تے اِک چاہ آپ لے کے پین لگ پیا۔ چاہ پی کے میں چودھری صاحب نوں پنج روپئے دا نوٹ دِتا۔ چودھری جی بولے، "چھورے سویرے سویرے چھُٹا کہاں سے لاؤں گا۔ جا پھِرکبھی آتا جاتا دے جانا۔" نہیں چودھری جی آپکی بوہنی کا ٹائم سیں۔ آپ نوٹ رکھ لو میں ہی پھِر کبھی آتا جاتا لے جاؤں گا۔ چودھری جی نے نوٹ میری جیب مے ڈالتے ہُوئے کہا ارے تُو باولا مت بن، تُو میرے بیٹے جیسا ہے۔ منے خُود نے وی چائے پینی تھی۔ مینوں چودھری دی اپنیت دا اوس دی چاہ تے بھٹھی دی اگ نالوں وی زیادہ نِگھ مانیا۔ میں ہوسٹل آ کے اجیہا رضائی وِچ  وڑیا پُورے چووی گھنٹے بے سُدھی وِچ  ہُونگدا رہیا۔ جانوں چڑے تاپ دے سیک نے میری بُھکھ وی مار دِتی ہووے۔ مینوں کوئی ہوش نہیں سی۔ نہ ہی ہوش وِچ  مُڑکے میں آنا چاہوندا سی۔ جانوں کہ اوہناں  مارو سوچاں توں میں جان کے کنیں کترا رہیا سی۔ کِسے  نہ  کِسے  طرح ٹالا ہو جاوے پر کِتھے۔

دُوجے دِن وی جد میرا بُخار نہ ٹُٹیا تاں رگھویر مینوں زبردستی رِکشا تے کمبل دی بُکل وِچ  لپیٹ کے نیڑلے ڈاکٹر دے لے گیا۔ اوس چیک اپ کرکے کہیا کہ ایس نُوں  تاں نمونیہ دا سخت اٹیک ہویا ہے۔ اِک ٹیکا میں ہُنے لا دیندا ہاں تے باقی چار دِناں دی دوائی دے دیندا ہاں۔ جے چھیتی بُخار ناں ٹُٹیا تاں ایس نُوں  وڈے ہسپتال لے جانا۔ ہلکا  پُھلکا کھان نوں دینا۔ دودھ پانی جِنا زیادہ پیے گا، اونی ہی چھیتی آرام آوے گا۔ بُخار تاں تیجے دِن لتھ گیا پر سریر وِچ  کمزوری بہُت ہو گئی سی۔ بجھا رُجھا دو تِن دِن منجی تے کلم کلّا ہی پیا رہیا۔ روز روز میرے پِچھے کہڑا چُھٹی کرے۔ آخر کِسے نہ کِسے طرح اؤکھا سکھالا میں کِسے طرح  آپنے کالج پہُنچیا۔ اِک جِسمانی کمزوری، دُوجی دِماغی اُتھل پُتھل وِچ  اِک اِک پیریڈ صدیاں ورگا لگدا سی۔ نہ ہی کوئی پڑھائی سمجھ آؤندی نہ ہی سماں اگے تُردا سی۔ نہ ہی دِل چین پھڑدا۔ جاواں تاں جاواں کِتھے؟ کراں تاں کِیہ کراں؟

 جِتھے جائیے، ساڈی تاں اوہی بے قراری اے

ہُن نہ جانوں، کِتھے جان دی تیاری اے

کہن نوں وی، کوئی آپنا نہیں مِلدا

غیر ہوکے جینا، (ہائے) کِنی لاچاری اے

 جاری ہے۔۔۔۔۔