جنگالیا کِلّ، قسط 9 | جنگالیا کِلّ ۔ 5

 

جنگالیا کِلّ ۔ ٥

 کِسے وی طرح فیر آپنے آپ نُوں  نِت دے رُجھیویاں وِچ  جان کے غلطان کر لیا۔ کُجھ اوہناں  دِناں وِچ  میرے اُستاد نندلال نورپُوری جی زیادہ ہی بیمار رہن لگ پئے۔ میرا اکثر اِک پیر جالندھر اِک بٹالے رہندا۔ بُہتے دِن میں ٹُؤر تے ہی رہندا۔ کدے کدے گھر وڑدا۔ فیر اچانک ہِند پاک دی 1965 دی لڑائی شروع ہو گئی۔ ساڈا بٹالہ، ڈیرا بابا نانک دے بارڈر دے بہُت ہی نیڑے پیندا سی۔ گھر گھر دے ویڑھیاں وِچ  ڈُونگھے مورچے پُٹے ہوئے سن۔ ساریاں نوں پُوری رات بلیک آؤٹ رکھنا پیندا سی۔ باریاں، روشنداناں دے شیشے کالے شاہ کیتے ہوئے سن۔ کِتے ماڑی  جیہی  روشنی دی کِرن دِکھ پیندی تاں لوکاں دُہائی چُک لینی کہ تُسیں  ایتھے  بمب سُٹوا کے ہی رہو گے۔ ماڑی  جیہی  حرکت کرن تے لوک پاکستانی جسوس دے فتوے جھٹ ہی لا  دیندے  کیونکہ پاکستانی ہوائی جہاز جانوں روز ہی آپنی مٹر گشت لئی آؤندے، کِتے نہ کِتے بھاویں جھونے دی سڑی پھک تے دو تِن بمب روز سُٹ کے جانوں آپنی خانہ پُوری کرکے جاندے ہون۔

 پہلاں پہل تاں لوک دہشت نال بہُت ڈرے ڈرے رہندے سی۔ فیر  عادی جیہے ہو گئے۔ کئی وار تاں اوہناں  جہازاں نے امرِتسر دے ریڈار توں ڈردیاں اینی تھلے ہو کے اُڈان بھرنی کہ چاندنی راتاں وِچ  اوہناں  جہازاں دے نمبر تک صاف پڑے جاندے سن۔ دونیں پاسیں ریڈیو تے اخباراں آپنی اگ اُگلدے جانوں لوکاں دے دہشت نال ساہ سُوتے رہ جاندے۔ وڈے چودھری تے لیڈر، چندے دے ناں تے لوکاں دِیاں الگ جیباں خالی کری جاندے۔

کدے کدے تاں ورھدے بمباں تے شوکدیاں گولیاں وِچ  وی جالندھر آپنے اُستاد جی دے گھرے اوہناں  دی خبر سار تے اِمداد کر آؤندا۔ کدے کدے آواجائی بالکُل ٹھپ ہو جاندی سی۔ راہ وِچوں ہی مُڑنا پیندا سی۔ اِک تاں رات دے بلیک آؤٹ کارن دِن دی لو وِچ  ہی تھوڑا بہُت سفر مُمکِن سی۔ دُوجا اوہناں  دِناں وِچ  ٹیلی فون دی سہولت عام نہیں سی  ہوندی ۔ خطاں دا ہی سہارا  ہوندا  سی۔ جِنی وی میری اُکات سی میں پُورا تان لایا۔ کارخانیاں والیاں توں وی کئی وار مائک دی سہولت لئی شاید میری مدد بہُت چھوٹی پے گئی تے اوہناں  دی لاعلاج بیماری اِک بھُکھے وحشی دِیو وانگ سبھ کُجھ نِگلدی گئی۔ میں آپنے گورو جی نوں لکھ چاہ کے وی ناں بچا سکیا۔

 اِک دِن اوہناں  کُھوہ وِچ  چھال مار کے آپنیاں سارِیاں اؤکڑاں نوں نال ہی ڈوبنا چاہیا۔ وِچارا نندلال نورپُوری بھاویں ڈُب گیا پر اوس دِیاں  مصیبتاں اوویں تیردیاں رہیاں۔ جو اج وی پنج دہاکیاں بعد اوس گھر تے مصیبتاں، تنگ دسیاں، بیماریاں، اوکڑاں اوویں ہی منڈرا رہیاں نے جانوں اوہی لاچاریاں اج وی گھر وِچ  پاتال تک آپنیاں جڑاں پھیلائی بیٹھیاں نیں۔ وڈا بیٹا کُجھ سال پہلاں بھر جوانی وِچ  آپنی امڑی نوں وِلکدیاں چھڈ گیا تے چھوٹا بیٹا اج کل دو سالاں توں کوما وِچ  پیا ہے۔ گھر دا اُکا ہی تھلا لگا پیا ہے۔ ربّا کُجھ تے مہر کر۔ آمین!

ساڈا اجیت یار تاں لڑائی توں کافی پہلاں ہی بمبئی، دھرمِندر بھاجی کول جا کے سیٹل ہو گیا سی۔ اوہناں  دِناں وِچ  دھرم بھاجی تگڑی گھالنا گھال کے ہُن پُوری طرح بمبئی فِلمی نگری وِچ  آپنے پیر جما چُکے سن۔ شعلہ اور شبنم توں بعد ان پڑھ فِلم نے اوہناں  دی پُورے ہِندوستان وِچ  اِک اُبھردے سِتارے ولوں پہچان بنا دِتی سی۔ سارے دھرم بھاجی نوں لمبی ریس دا انتھک گھوڑا کہن لگ پئے سن۔ اوہناں  دی محنت لگن تے مِلاپڑے سُبھا نے راتو رات اوہناں  نوں ہرمن پِیارا بنا دِتا سی۔

پِچھوں میں تے شِو بٹالوی اکثر ہی مِلدے رہندے۔ کدے کدے اوہ پھِردا تُردا میرے ڈیرے تے آ جاندا، ویلے سِر آئے نوں تاں میں اوس نُوں  دارُو منگوا کے پِلا دیندا سی۔ اِک دو واری تاں ادھی راتیں اوس دی توٹ نے مینُوں  گوانڈھیاں توں دارُو منگن لئی مجبور کر دِتا۔ ایویں خواہ مخواہ دی نموشی جھلنی پئی۔ کدے کدے میرے نال امرتسر چلے جاندا۔ اوہ ہولی ہولی دارُو پیندا رہندا میں آپنی اِنسپکشن کردا رہندا۔ کدے کدے پی کے بچیاں وانگوں کھہِڑے پے جاندا کہ نورپُوری وانگ میریاں وی کتاباں کارخانیاں والیاں نوں ویچ کے  آ یار۔ شاعر دے نخرے تاں جھلنے پیندے سی۔

اچانک اِک دِن پریتما دے ویاہ دا کارڈ میرے کِسے خیر خواہ اوس دے کِسے جانوں نے مینوں بھیج دِتا۔ اسیں وی دِل تے وڈا سارا صبر دا پتھر  رکھ کے  اوہناں  نوں چنگیاں دُعاواں نال شگناں دا نذرانہ بھیج دِتا۔ اوہناں  فراخدِلی نال ساڈا نذرانہ قبول کر لیا۔

فیر اسیں اِک طرفہ ڈُونگھی سٹ دا آپ مُہارے آنند ماننا چاہیا پر من اکثر اُچاٹ ہی رہندا۔  ایسے  کھچوتان وِچ  میتھوں اِک بہُت وڈا گُناہ ہو گیا۔ جِسدا پچھتاوا مینوں میرے انتلے ساہ تک رہے گا۔ میرے  ماں باپ  دا ریٹائر ہو کے میرے کول آپنا آخری سماں کٹن دا سُفنا۔ اِک تانگھ، ممتا، اپنیت  تے یقین، سبھ نوں میں چھِکے ٹنگ دِتا۔ آپنی اینی ودِھیا سرکاری نوکری چھڈ، تے  مُونہہ  سِر مُنواکے بمبئی بھج تُریا تے آپنی جان توں پیاری ماں دے پہلے ہارٹ اٹیک دی میں وجہ بنیا۔

میں تے پریتما نے تقریباً کٹھیاں نے ہی آپنے آپنے نویں سفر شروع کیتے۔ اوس نے آپنے ویاہے جیون دا تے میں آپنے فِلمی سفر دا۔ مینوں پیر پیر تے روز اؤکڑاں نال لڑنا پیندا رہیا۔ تے اوہ نِت نویں تازگی وِچ  پُھلدی پُھلدی رہی تے موجاں ماندی رہی۔ چھیتی ہی داتا نے اوس نُوں  اِک پُتر دی دات وی دے دِتی تے میں اوس ودھائی دینو ناں بھُلیا۔

نہ جانوں فیر وی کیوں سانوں انتظار ہے

بھاویں آن دا تاں کوئی وی وعدہ نہیں

بس دو ہی لفظ نے میرے افسانے وِچ

اِس توں ذرا وی گھٹ تے زیادہ نہیں،

اج تائیں سانوں کُجھ وی بھُلیا نہیں

ہائے اوہناں  نوں کُجھ وی یاد آندا نہیں

پتہ نہیں اِک دم میرا آپنے موجودہ حالات، ماحول، شان وشوکت، آدرتے لوکاں دے پیار توں وی کیوں من اُچاٹ ہو گیا سی۔ میں کیوں سبھ کُجھ چھڈن لئی مجبور ہو گیا ساں۔ اِک تاں آپنے ناکام عِشق دی گہری تازہ سٹ دُوجا آپنے اُستاد جی دی ان آئی موت نے میرا اندر چُور چُور کر دِتا ہووے۔ جانوں میرے آؤن والے بُرے دِناں نے میری عقل تے پردہ پا دِتا ہووے۔ جانوں میں آپنے ہسدے وسدے  روشن مستقبل دے آپ بُوہے ڈھوہ دِتے ہون تے آپ چانن توں آپنی کنڈ کرکے سُفنیاں دے چھلاویاں پِچھے بھجدا بھجدا بدنصیبی دے ہنیریاں وِچ  سدا  لئی گواچ گیا۔

سبھ کُجھ پِچھے چھڈ چھڈا کے میں بمبئی فِلمی نگری وِچ  پہُنچ گیا۔ اجیت بھا جی تے دھرمِندر بھا جی نے مینوں پُورا آسرا دِتا۔ آپنے خاندان  دے اِک جی وانگر، آپنے گھر وِچ  رکھیا۔  ایتھے  ہی اجیت یار دی مہان ماتا (بے بے جی) جی نے مینوں ہمیشہ آپنے پُتاں وانگ ممتا دا نِگھ دِتا اتے پرکاش بھابی جی نے وی آپنے بچیاں وانگوں مینوں پیار بخشیا۔ دھرم بھا جی دی بدولت میں ہر فِلمی کِتے وِچ  شِرکت کیتی۔ پہلاں اُگھے ڈائریکٹر دُلال گوہا توں ہدایت  کاری  دے داؤ پیچ سِکھے۔ فیر رجِندر بیدی نال "دستک" فِلم وِچ  بطور شریک ہدایت کار کم کیتا۔ فیر بلراج ساہنی دے راہیں دو تِن فِلماں وِچ  کم کیتا تے اوہناں  ہی ساحر لُدھیانوی صاحب نال مِلیا۔ فیر قریشی صاحب تے شمع آپا دی وجہ توں مینا جی دی نیڑتا نصیب ہوئی۔ فیر روشن دی دوستی نے رفیع صاحب تے لتا منگیشکر دے خاندان نال جوڑیا۔ اینے نوں دھرم بھا جی تے اجیت ویرے نے آپنی ہوم پروڈکشن شروع کر دِتی۔

 پہلی فِلم "پرتِگیا" بنائی، جس وِچ  شروع توں اخیر  تک ہر رنگ وِچ  میں جی جان نال کم کیتا تے بہُت کُجھ سِکھیا۔ "پرتِگیا" فِلم سُپرہِٹ ہوئی۔ فیر اجیت ویرے دی ہلہ شیری تے دھرم بھا جی دی مہربانی صدقہ میں وی آپنی ہوم پروڈکشن دا مُڈھ رکھیا۔ وڈے سیٹ اپ نال کلیان جی آنندجی دے سنگیت نال دو رفیع صاحب تے اِک آشا جی دا گانا وی ریکارڈ کیتا سی۔حالے پہلا ہی شڈِیول کڈھیا سی کہ اچانک میری ماتا جی فیر بہُت بیمار ہو گئے۔ قِسمت میرے نال اج فیر دغا کما گئی۔ میں سبھ کُجھ وِچے چھڈ کے لُدھیانے آپنی ماتا جی کول پہُنچیا۔ کُجھ ہفتے ماتا جی دی جی جان نال تیمارداری کیتی۔ ماتا جی مُڑ صحت مند ہو گئے۔ فیر میں بڑے ہی ترلے مِنتاں کیتے کہ ماں ہُن میری ربّ نے سُن لئی اے۔ میری گڈی لیہ تے آ گئی اے۔ ہُن ربّ نے چاہیا تاں کُجھ دِناں وِچ  ہی سبھ کُجھ ٹھیک ہو جائےگا۔

 پر ماں نے میری اِک نہ سُنی؛ کہیا کہ  پچھلے دساں سالاں توں تیری ایہو کہانی اسیں سُندے آ رہے ہاں۔ بس ہُن آر یا پار، جاں آپنی ماں دی گل من لے جاں سدا  لئی سانوں ساڈے حال تے چھڈ کے بمبئی چلا جا۔ جانوں اوہناں  زندگی وِچ  پہلی وار ایداں آپنی ممتا دا واسطہ دے کے کہیا سی۔ بس اِک وار میرے لئی ایتھوں ہی سِدھا کینیڈا آپنے بھین بھراواں کول چلیا جا۔

 ہار کے آپنی ماں دے حُکم اگے آپنی ایڈی کرڑی گھالنا تے شوق نوں چھِکے ٹنگ کے آپنے اینے چنگے مستقبل توں  مُونہہ  موڑکے اِک نویں تے انجانی منزِل کینیڈا ول تُر پیا۔  جیویں  کہندے نے جہاں دانے وہیں کھانے جا کہہ لوؤ رزق دھکے دیوے۔ ہونی اگے کِسے دی وی مرضی نہیں چلدی۔ 1976 توں 1980 تک میں کینیڈا دے دھکے کھاندا رہیا۔

یوں تو چلتے رہے عمر ساری

کیا ہوا منحوسیاں تھیں رہِبر ہماری

بھٹکی بھٹکی تھکی زندگی

کُچھ تو ہمی میں کمی ہوگی

بھاویں کینیڈا وِچ  سبھ کُجھ نواں نواں سی۔ پر کم بخت بے چینی اوہی پُرانی سی۔ اوہی پُرانیاں، پریتما دِیاں بیکل یاداں، نہ چج نال جین  دیندیاں، ناں ہی مرن  دیندیاں، ناں ہی کِسے ہور دا دِلوں ہون  دیندیاں۔ جِتھے  جیویں  اج وی ماں دی دِتی بددُعا ہنڈا رہیا ہوواں۔ اِک ناکام عِشق دا جنون اُتوں فِلماں دی ادھوری چیٹک کدوں ٹِکن  دیندیاں نیں بندے نوں۔ اج  فیر نویں نویں بدے فِلمی تماشبین یاراں دی جھوٹھی چُک تے پھوکے دعویاں نے مینوں کچی اکھے مروا دِتا۔ چڑھ جا بچہ سُولی تے رام بھلی کرے گا۔ جو کُجھ وی پچھلے چار سالاں وِچ  میں جوڑیا، کُجھ نویں یاراں دی شہہ تے وہم بھرم  صدقہ میں مُڑکے پنجاب آ گیا۔ پہلاں تاں ماں جی بہُت خوش ہوئے کہ چلو پُت جہنم وِچوں نِکل گھر آ گیا ہے۔ چلو رل مِل رُکھی سُکھی کھا کے گُزارا کر لواں گے پر جدوں میں مُڑکے بمبئی جا کے آپدی فِلم بناؤن دی گل کیتی تاں ماں جی دا دِل ٹُٹ گیا۔ اندروں اندریں آپنا غم پی گئے۔ جا پُترا آپنی مرضی کر۔ ہُن میرا کیہڑا تیرے تے زور رہیا ہے۔

میں ڈھیٹھاں وانگ فیر بمبئی دے چالے پا ہی  لئے  تے اِک مُڈھوں  مُڑ  پُرانی پھٹی پوچ کے نویں سرے تے سبھ کُجھ نواں نواں کرن دی ٹھان لئی۔ ہُن میں آپنی ماں بولی پنجابی وِچ  اِک الگ ہٹ کے بہُت ہی معیاری جیہا عورت پردھان سبجیکٹ فِلم شروع کیتی (اوہ وی آپنے پنجابی بھراواں لئی)۔ آپنے یار روشن سنگیت کار نوں لے کے اعلیٰ درجے دا سنگیت تیار کیتا۔ پنجابی فِلم دے اتہاس وِچ  پہلی وار تِنوں منگیشکر بھیناں توں گوایا تے رفیع صاحب دے چھوٹے بھرا نوں اُچیچے طور تے بھارت بُلا کے گوایا تے رفیع صاحب دا اِک ادھورا سُفنا پُورا کرکے رفیع صاحب نُوں اِک چھوٹی  جیہی   بھینٹ دِتی۔ مہندر کپور جی ،  دِلراج تے سوِتا ساتھی نے وی آپنیاں آوازاں درج کروائیاں۔

دھرم بھا جی، رما وِج، بھرت کپور، مدھو مالِنی، گِرجا مِترا، مہر مِتل تے میں آپ بطور ہیرو کم کیتا۔ ٹیکنیکل سائیڈ تے وی کِنے ہی کم میں کلّے نے کیتے۔ کہانی، مکالمے، گانے، ہدایت کار  دِیاں کٹھیاں سیواواں نِبھائیاں۔

فیر میں پنجاب وِچ  تقریباً اسّی نبّے بندیاں دا یونِٹ لے کے آؤٹ ڈور اؤن لوکیشن شوٹِنگ لئی پُج گیا۔ تقریباً اِک مہینے دا شڈِیول سی۔ اینے سارے جھمیلے کٹھے سِر تے چُکی دِن رات میں بھجا پھِردا۔ پُورے پنجاب وِچ  دُھماں پے گئیاں۔ تقریباً ہر اخبار نے مینوں پُوری کوریج دِتی کہ پنجابی فِلم جگت تے اِک نویں سیدھ دین آیا اِک نواں ہرفن مولا بِل سِکند۔

اِک دِن اچانک پُچھدی پُچھاندی پریتما آپنے کُجھ سٹاف نال ساڈی شوٹِنگ لوکیشن تے ملیرکوٹلہ کول جناب ایس.ایس.پی پھولکا صاحب دی کوٹھی وِچ  پہُنچ گئی۔ اگے ہی ہزاراں لوگ شوٹِنگ ویکھن لئی اِکٹھے ہوئے سن۔ پھولکا صاحب نے کُجھ پولیس ملازم بھیڑ نوں قابو کرن تے لائے ہوئے سن۔ اوس دِن مدھو مالِنی دا مُجرا فِلمایا جا رہیا سی۔ بھرت کپور، مہر مِتل، منجو بھاٹیا وغیرہ فنکار شرکت کر رہے سن۔ پپو کھنہ ڈانس ڈائریکٹر خاص طور تے بمبئی توں آیا ہویا سی۔ پُوری رونق تے گہما گہمی سی۔ اچانک پریتما نے میرے ناں دی باہروں آپنی چِٹ بھیجی۔ میں جانوں اِک دم حیران رہ گیا ہوواں۔ میں اِک دم شاٹ روک کے آپ چل کے ایہناں نوں جی آیاں کہن گیا۔ فیر بڑے آدر نال اندر لیا کے واری واری سارے فنکاراں نال مِلوایا۔

 فیر اوہناں  دے بہن دا خاص اِنتظام کرایا گیا۔ سپاٹ بُوآئے دو تِن وار اُچیچے طور تے چاہ ٹھنڈا پُچھ کے گیا۔ میں فِلم دا کرتا دھرتا، پروڈِیوسر، ڈائریکٹر تے ہیرو سی۔  ایسے  لئی سارے چھوٹے وڈے فنکار تے ٹیکنیشین بار بار مینوں ہر گل پُچھن آؤندے۔ مدھو مالِنی تاں اوس دِن مینوں کُجھ زیادہ ہی مسکا لا رہی سی، "بِل جی،  کِیہ کمال دا شاٹ کنسیو کیتا ہے؟ مینوں ایویں آ کے جپھی پا لیندی۔ گل  کِیہ سبھ کُجھ میرے اِشاریاں تے ہو رہیا سی۔ فیر لنچ بریک ہویا۔ فیر پریتما تے اوہناں  دے ساتھیاں نےفنکاراں دے نال فوٹو کھِچواؤن دا اظہار کیتا۔ میں جان کے فوٹو گروپ وِچ  کھڑا نہیں ہویا۔ فیر پریتما آپ میرا ہتھ پھڑ کے لے گئی۔

 "بلبیر جی، پلیز اِک فوٹو ساڈے نال وی کھِچوا لؤ۔ "

میں اگوں نخرے جیہے نال کہیا "تُسیں، اوہ وی میرے نال!

"حیرانی دی گل نہیں؟  "ہاں، ہاں، کیوں نہیں۔ گولی کیہدی تے گہنے کِسدے۔ سارے سٹاف اگے پریتما دی ہور ٹوہر بنا دِتی۔ جدوں اوہناں  واپس جان دا اظہار کیتا تاں میں کہیا، "جے تُسیں سارے رُکنا چاہو تاں میں خاص مہمان گھر وِچ تُہاڈے ٹھہرن دا اِنتظام کروا دیندا ہاں۔ کل نوں آرام نال چلے جانا۔ اگوں پریتما کہن لگی، "نہیں، نہیں، بلبیر جی تُہانوں تاں اسیں اگے بڑی کھیچل دِتی ہے۔ "نہیں، نہیں پریتما جی، تُسیں تاں میرے رب ورگے مہمان ہو۔ میں آپنے اِک فنکار نوں کہیا، "پرکاش جی، کِسے ڈرائیور نوں کہنا ایہناں نوں کِسے مین بس سٹاپ تے لاہ کے آوے۔ پریتما نے جھٹ پرس وِچوں آپنا پتہ کڈھیا تے کہیا، "بلبیر جی سانوں ساڈیاں فوٹو ضرور بھِجوا دینا۔

 ہاں اِک ہور گُزارِش ہے جدوں وی تُسیں ویہلے ہوئے، مینوں مِل کے جانا ہے۔ جے اوویں چلے گئے تاں ویکھنا، میں تُہاڈے نال کدے وی نہیں بولنا۔ جانوں اج پریتما کُجھ ودھیرے ہی چانبلی ہوئی سی۔ سبھ دے ساہمنے آپنے ہور وی نمبر بنا رہی سی۔ پریتما دے اِک سٹاف ممبر نے اوس نُوں  ہور وی پھوک چھکا دِتی۔ "میڈم جی، سانوں نہیں سی پتہ کہ  ایتھے  تُہاڈی اینی ٹور ہے۔ اینا وڈا این.آر.آئی تے اُتوں بمبئی دے ڈائریکٹر صاحب کیویں آپنا سارا کم چھڈ کے سانوں ساریاں نوں اٹینڈ کرن آیا سی۔ پریتما ہور آکڑ وِچ  بولی، "مینوں تاں اوس نے کئی وار آپنے کول کینیڈا سیر کرن لئی کہیا پر میرے کول کِتھے ٹائم۔ دُوجی ٹیچر نے ہوکا جیہا بھرکے کہیا، "کاش! مینوں ایناں سوہنا تے اینی پوزیشن والا کینیڈا دا  این.آر.آئی بندہ صِرف اِک وار کہندا، میں تاں سبھ کُجھ چھڈ کے تُر پیندی۔ دُوجے (کلرک) بندے نے کہیا، "بس مینوں تاں میڈم جی، تُسیں دو تِن چُھٹیاں ہُن ہی سینکشن کر دِیو۔ میں تاں تُہاڈے ڈائریکٹر دے پیریں پے جانا ہے کہ مینوں تاں ضرور کِسے نہ کِسے سین وِچ  کھڑے کر دیو۔ فیر سارے پِنڈ والیاں نوں دِکھاؤں گا کہ اوہ دیکھو میں پہلاں ہیرو تے ہیروئین کول کھڑا ہاں۔ پلیز میڈم جی، جاندے جاندے میری سِفارش کر دِیو۔"

 جاری ہے۔۔۔۔۔